Oproer in het Maracanã

Carlos Felipe da Silva ziet het gesloten vat en denkt na. Hij is hulp-metselaar en werkt mee aan de verbouw van het immense Maracanã-voetbalstadion in Rio de Janeiro. Dat vat moet open. De onervaren hulp-metselaar pakt een soldeerbout en begint te snijden. Een explosie volgt, het vat blijkt vol te zitten met chemische middelen. De jonge Braziliaan raakt gewond aan een knie en loopt brandwonden over zijn gehele lichaam op. Met een ambulance gaat hij naar ziekenhuis Souza Aguiar in het centrum van Rio de Janeiro. Het ongeluk gebeurt aan de vooravond van woensdag de 17de augustus 2011 en heeft verstrekkende gevolgen.
Carlos Felipe is één van de 2.120 arbeiders die werkt aan een nieuw en fraai Maracanã, waar in juli 2014 de finale van het wereldkampioenschap voetbal in Brazilië wordt gespeeld. Volgens planning moet het stadion eind 2012 klaar zijn. Dat valt te bezien. Brazilië zit tot in haar nek in de problemen. In twaalf steden worden wedstrijden gespeeld tijdens het WK. Het betekent (ver)bouw van twaalf stadions. Werkzaamheden liggen echter ver achter op schema´s, werkzaamheden vallen miljoenen reais duurder uit. Het Macaranã (op foto onder: zo moet het stadion worden). Bij aanvang van de verbouw zijn de totale kosten geraamd op 700 miljoen reais. Vandaag de dag staat op het prijskaartje al een bedrag van één miljard reais. Blijft het daarbij? Nee. Want een (lange) staking van de arbeiders betekent een weer duurder nieuw Maracanã. Wereldvoetbalbond FIFA is uiterst bezorgd en houdt niet op met Brazilië op haar vingers te tikken. ´´Schiet eens een beetje op en hou die kosten in de gaten!``
Het zal de collega´s van Carlos Felipe allemaal een flinke zorg zijn. Die leggen onmiddellijk na de explosie van het vat het werk in het Maracanã neer. Voor een werkonderbreking. Maar een (lange) staking dreigt. De werknemers grijpen het ongeluk aan om onder meer verhoging van hun maandelijkse loon (van 1.180 naar 1.273 reais) en een betere ziektekostenverzekering te eisen. Ze hebben een verzekering, van hun vakbond. Die voorziet in gedeeltelijke of gehele vergoeding van een behandeling of opname in dertig klinieken, maar geeft niet thuis bij noodgevallen op het werk.
Vertegenwoordigers van het arbeiderslegioen beleggen dezelfde avond nog een bijeenkomst waarop zij hun eisen bekendmaken. En klachten: ´´We werken met oud spul. Ook ontbreekt het aan goede en betrouwbare veiligheidsgordels als we in de hoogte moeten werken. Er gebeuren hier meer ongelukken, werknemers lopen snijwonden op.`` President Nilson Duarte van de vakbond Sindicato dos Trabalhadores nas Indústrias da Construção Pesada is aanwezig op de bijeenkomst en belooft beterschap. ´´Het voorstel voor een nieuwe ziektekostenverzekering staat op de agenda.`` Meer geld? Dat is afwachten. De 2.120 arbeiders werken voor drie verschillende ondernemingen, te weten Delta, Odebrecht en Andrade Gutierrez. Een overkoepelend orgaan in Rio de Janeiro met de naam Empresa de Obras Públicas do Estado coördineert alle te verrichten werkzaamheden in en rond het Maracanã. Dat orgaan laat weten met de ontevreden arbeiders te zullen onderhandelen, maar merkt op dat een collectief akkoord is afgesloten tot januari 2012.
Donderdag 18 augustus, drie uur ´s middags lokale tijd in Rio de Janeiro. Het werk aan het Maracanã ligt stil. Arbeiders staan in groepen bij elkaar voor het stadion met hun armen over elkaar. Ze blijven bij hun eisen. Marcos Cambinda vertegenwoordigt de actievoerders en stelt: ´´Hoger opgeleiden krijgen een goede ziektekostenverzekering. Waarom zij wel en wij niet? Iedereen werkt mee aan het stadion, van ingenieur tot aan hulpje en stenendrager. Wij willen gelijke rechten voor iedereen.`` De vakbond met die lange naam steunt haar leden. Rubens Pereira da Silva, een andere vertegenwoordiger van de stakers, stelt een deadline aan de wergevers: ´´We willen uiterlijk op 1 september zekerheid hebben dat jullie tegemoetkomen aan onze eisen. Zo niet, dan blijven we staken.`` President Duarte van de vakbond met de lange naam voert urenlange onderhandelingen namens de stakers met de werkgevers. Hij verwacht een snelle oplossing. ´´De mensen willen aan de slag, willen het werk af hebben voor de gestelde datum. Ik wacht op antwoord van de werkgevers. Deze staking zal niet lijden tot vertraging.`` Het is inmiddels al zeven uur in de avond op deze donderdag. Duarte overlegt nog steeds. Geen witte rook, het blijft doodstil in het Maracanã.
Vrijdag 19 augustus, twaalf uur ´s middags. Duarte legt de werknemers de resultaten van zijn onderhandelingen voor. Hij is bekaf. Een betere ziektekostenverzekering en een verhoging van de maandelijkse maaltijdvergoeding van 110 naar 120 reais heeft hij zijn gehoor te bieden. De arbeiders eisen 300 reais vergoeding. De arbeiders zijn ontevreden over het resultaat en weigeren aan de slag te gaan. De werkgevers zijn boos en kondigen aan naar de rechter te stappen. Resultaat? Een vrij weekeinde voor de arbeiders, die normaliter in twee shifts klokje rond werken. Maandag 22 augustus staat opnieuw een gesprek tussen bond en werkgevers op de agenda. Wordt vervolgd. Een oplossing komt er zeker, dat nieuwe stadion ook, het is de vraag wanneer.
Het Maracanã is niet het eerste Braziliaanse WK-stadion dat wordt getroffen door een staking. Ook de werknemers die in de hoofdstad Belo Horizonte van de staat Minas Gerais bezig zijn met aanpassing van het stadion Mineirão komen in opstand. Dat gebeurt eerder dit jaar, in juni. Vijfhonderd man staken een week. Zij krijgen waar voor hun actie: loonsverhoging, betere ziektekostenverzekering, extra loon voor overuren en vergoeding voor maaltijden.
Brazilië en haar twaalf WK-stadions. Stakingen, vertragingen, werk dat maar niet van de grond wil komen. In São Paulo bijvoorbeeld. Daar moet in een buitenwijk een modern en duur WK-stadion verrijzen. Het wordt tevens het nieuwe onderkomen voor de Braziliaanse populaire en in de eredivisie spelende voetbalclub Corinthias. Maar het is een drama, nog geen paal in de grond. Traktoren zijn nu pas bezig met het egaliseren van het terrein.
Het is zo erg dat deze week tijdens een officieel seminar in de Braziliaanse Tweede Kamer over het WK 2014 de oud-voetballer Romário (foto links) de stoute schoenen aantrekt en op het spreekgestoelte fel tekeer gaat. Romário is tijdens landelijke verkiezingen in 2010 gekozen tot kamerlid. Hij zegt: ´´Laten we ophouden met het realiseren van het nieuwe stadion in São Paulo. Er gebeurt niks daar.``
Zondag 16 juli 1950. Een bewolkte en grijze dag. Het Maracanã puilt uit met 203.000 toeschouwers. Met hoofdzakelijk Brazilianen, die komen kijken naar de finale van het WK 1950. Die gaat tussen het huizenhoge favoriete Brazilië en haar buurlandje Uruguay. Brazilië verliest met 2-1 en kan fluiten naar de titel. Een doodstil Maracanã. Het is griezelig. Een immens land in diepe rouw. Het eerste WK in Brazilië slaat diepe wonden in de harten. Zo moet en mag het niet gaan in 2014, tijdens het tweede Braziliaanse WK. Eén detail nog. Lang voor die noodlottige finale wordt besloten het Maracanã een grondige opknapbeurt te geven. Op de dag van de finale moeten toeschouwers op weg naar hun zitplaatsen evenwel om grote brokken stenen heen lopen of eroverheen klauteren. Het is een puinhoop buiten het Maracanã (foto boven). Binnen is het hier en daar ook behelpen. Een WK-finale wordt derhalve gespeeld in een onaf stadion. Dat is nu 61 jaar geleden.