Brazilië op weg naar WK 2014 (3)

Het is feest in een grote zaal in de sjieke jachthaven Marina da Glória in Rio de Janeiro (foto links). De jachthaven ligt aan de zee in het zuiden van de Braziliaanse stad, dichtbij de beroemde stranden, dichtbij het centrum, dichtbij de internationaal bekende toeristische attracties. Talloze (Braziliaanse) beroemdheden zijn aanwezig op het feest, ze kunnen en mogen niet ontbreken. Presidente Dilma Rousseff, voetbalicoon Pelé, het komende voetbalvirtuoos Neymar, de gestopte Ronaldo, omstreden FIFA-baas Joseph Blatter en de nog meer omstreden baas Ricardo Teixeira van de Braziliaanse nationale voetbalbond. Het is zaterdagmiddag 30 juli 2011 in Rio de Janeiro; de loting voor indeling in de diverse groepen van de voorrondes voor het WK in 2014 in Brazilië begint. Van de 166 deelnemende landen aan die voorrondes strijden er uiteindelijk 31 in Brazilië om de wereldbeker. Tussen 12 juni en 13 juli.
De loting en show verlopen bijna vlekkeloos. Op een kleine maar pijnlijke verspreking van de zeer ervaren presentator Tadeu Schmidt na. Toch zenuwen? Hij spreekt Ronaldo bijna met Romário aan, maar weet te stoppen bij Roma en herstelt zich. Dan is er die ouwe eigenzinnige Mário Jorge Lobo Zagallo. Hij mag vier van de vijf gewonnen wereldbekers door Brazilië mede op zijn conto bij schrijven: als speler in 1958 en 1962, als hoofdtrainer in 1970 en als hulptrainer in 1994. Hij reageert uiterst korzelig op de vraag of zijn land wel wereldkampioen zal worden. ´´Natuurlijk wordt Brazilië wereldkampioen in 2014``, zegt hij afgebeten in de microfoon. Mis, meneer Zagallo, Brazilië wordt nooit wereldkampioen in 2014.
De loting. Mooie woorden, meer mooie woorden. Iedereen blij, iedereen vol verwachting. Is dat wel zo? Nee. Buiten de zaal protesteert het volk. Het had een massaal protest moeten worden, maar slechts enkele tientallen komen daadwerkelijk opdagen. Zo wordt het in de (rechtse) Braziliaanse pers getypeerd, of beter, afgedaan. Met ´slechts` en een ´minderheid`. Oproerpolitie op de been, die hoeft nauwelijks in actie te komen. Spandoeken met onder meer teksten als ´Weg met Teixeira` (foto boven) en ´Game over`. Het is een belangrijk teken aan de wand. Het volk mort wel degelijk, massaler dan het present is op straat op de dag van de loting. Het gebeurt op internet, in de pers. ´´Miljoenen reais aan gemeenschapsgeld over een WK-balk gooien, terwijl patiënten in staatsziekenhuizen in eigen land door gebrek aan medicijnen en dokters niet worden geholpen. En er sterven.``
Een kleine week voor het spektakel van de WK-loting. De Braziliaanse Tweede Kamer krijgt een voorlopige rekening op haar bordje. Het WK zal circa 64 miljard reais kosten. Dat is 16 miljard meer dan de afgelopen drie WK´s te zamen (reken maar uit, één euro is ongeveer 2,3 reais waard). Die overigens telkens oplopende rekening heeft alles te maken met corruptie. Onderhandse aanbestedingen, kunstmatig verhoogde rekeningen. In begrijpbaar Nederlands: handje klap tussen bouwondernemers en politici. Bouwondernemers schuiven centjes naar politici in ruil voor stevige contracten, die voorzien in onder meer (ver)bouw van stadions, aanpassingen van (inter-)nationale vliegvelden en verbetering van het wegenstelsel. Of dat nog niet genoeg is, blijkt sprake over facturering, kunstmatig verhogen van rekeningen. Brazilianen zijn er ware kunstenaars in. Slecht weer, problemen met transport, toch dieper in bodem moeten boren, oplopende kosten door uitstel vanwege bureaucratie (lees: uitblijven van toestemming om met bouw te mogen beginnen). Aan creativiteit in dit land is geen gebrek.
Zaterdag 22 juli 2011. Op een bijeenkomst in Rio de Janeiro wordt bekend dat het machtige Organizações Globo en een andere magnaat Grupo RBS dertig miljoen reais ontvangen voor de organisatie van een WK-evenement. Hoe dat er precies uitziet, weet (nog) geen mens. Wel is het de bedoeling om nieuwe en rijke sponsors warm te maken voor het WK zodat zij de beurs wijd opentrekken. Uitleg. In de magnaat Organizações Globo zijn vele bedrijven ondergebracht, zoals de de meest bekeken landelijke tv-zender Rede Globo, verder kabeltelevisie, radiozenders, kranten, tijdschriften, websites en filmproducties. Televisiezender Rede Globo is niets meer of minder dan een exponent van het Braziliaanse establishment, de gevestigde orde. Een trouwe volger, met een beetje onfatsoen is te spreken van ´hielenlikkers`. De keuze is aan u. Dus geen live televisie van protesten bij Marina da Glória en op andere plaatsen in Brazilië met commentaar van de deelnemers. Over onafhankelijke en juiste journalistiek geschreven. Drama. Concurrerende televisiezenders van Rede Globo daarentegen maken er handig gebruik van en benadrukken juist die protesten. Kinnesinne, ja natuurlijk, maar zo komt het gelukkig op de televisie.
Ricardo Teixeira. Typisch Brazilië dat die man nog steeds bondsbaas is (op foto links zit hij naast Pelé tijdens de loting in Rio de Janeiro). Al in mei 2001, na regeringsonderzoek naar vermeende misstanden tussen de destijdse hoofdsponsor Nike en CBF, de Braziliaanse voetbalbond, komt er een omvangrijk rapport op tafel. De Engelse journalist Alex Bellos schrijft erover in zijn prachtboek over het Braziliaanse voetbal ´Futebol`. ´´Teixeira wordt van veertien strafbare feiten verdacht, waaronder het afsluiten van oninbare leningen, belastingontduiking, liegen op belastingformulier en CBF-geld gebruiken voor privédoeleinden.`` Teixeira blijft zitten waar hij zit. Kleine tien jaar later. Weer verdenkingen. De bondsbaas verdient aan (vriendschappelijke) wedstrijden van de Braziliaanse selectie. Volgens een bepaling van de CBF wordt een klein percentage van verdiende sommen geld met die wedstrijden via een omweg op een rekening van de bondsbaas gestort. Nog geen actie, Teixeira blijft zitten waar hij zit. Dat hij weg moet, is overduidelijk. Maar wie durft het aan? Protesten in het land zwellen evenwel aan.
Nee, nee en nogmaals nee. Ik houd ermee op. Met dat geweeklaag over het Braziliaanse nationale elftal en de kritiek op de maar niet te vlotten voortgang naar het tweede Braziliaanse WK (de eerste was in 1950). Schrijf ik dat de ´gele kanaries` nooit wereldkampioen zullen worden in 2014? Dat neem ik terug. Brazilië is Brazilië, onvoorspelbaar. Het beste voorbeeld daarvan zijn de voorrondes in Latijns-Amerika voor het WK in 2002 in Japan en Zuid-Korea. Daar wil de Braziliaan niet aan herinnerd worden. Ze zullen die erbarmelijke resultaten van hun selectie afdoen met ´en wie werd in 2002 voor de vijfde keer wereldkampioen?` Ik herinner me die voorrondes, omdat ik in 2000 en 2001 vijf keer van Nederland naar Brazilië zal reizen. Brazilianen zijn geboren optimisten, maar niemand gaf ook maar een oud-Nederlandse stuiver voor het nationale elftal tijdens die voor hen rampzalige voorrondes.
Hoe ging het er aan toe? Tien landen deden mee aan de voorrondes in Latijns-Amerika voor het WK 2002. Het waren Brazilië, Argentinië, Ecuador, Paraguay, Uruguay, Colombia, Bolivia, Peru, Venezuela en Chili. Achttien wedstrijden per land, één thuis en één uit. Brazilië speelde zijn eerste op 28 maart 2000 in Bogota: 0-0 tegen gastland Colombia. Nog twee gelijke spelen en maar liefst zes nederlagen volgden. Het veelzeggende rijtje: 28 juni 2000, 0-0 thuis in Rio de Janeiro tegen Uruguay; 1 juli 2000, 1-0 verlies in Montevideo tegen Uruguay; 18 juli 2000, 2-1 verlies in Assunçao tegen Paraguay; 15 augustus 2000, 3-0 verlies in Santiago tegen Chili; 28 maart 2001, 1-0 verlies in Quito tegen Ecuador; 25 april 2001, 1-1 thuis in São Paulo tegen Ecuador; 5 september 2001, 2-1 verlies in Buenos Aires tegen Argentinïe; 7 november 2001, 3-1 verlies in La Paz tegen Bolivia.
Met moeite plaatste Brazilië zich als derde land met dertig wedstrijdpunten, evenveel als Paraguay, één minder dan Ecuador en dertien minder dan de nummer één Argentinië. Om nog meer zout in Braziliaanse voetbalwondes te wrijven. Het 3-0-verlies in en tegen Chili was veelbetekend. Chili eindigde namelijk als laatste in de Latijns-Amerikaanse poule met een doelsaldo van -12 en won slechts drie wedstrijden. Brazilië bleek de weg volledig kwijt, wisselde ook nog eens vier keer van bondscoach: Vanderlei Luxemburgo, Candinho, Emerson Leão en Luiz Felipe Scolari. Maar Brazilië was wél present op het WK in 2002 en won het toernooi met een excellerende Ronaldo.
Brazilië hoeft als gastland niet aan voorrondes voor het WK 2014 mee te doen. Het is al geplaatst. Brazilië wordt in juli 2011 roemloos uitgeschakeld tijdens de Copa América 2011 in Argentinië. Copa América is de Latijns-Amerikaanse versie van het Europees Kampioenschap voetbal. Tegen Paraguay komt het na verlenging niet verder dan 0-0. Strafschoppen. Paraguay wint met 3-0, Brazilië mist er vier op rij. Dat is het nationale elftal in een officiële wedstrijd nooit overkomen. Paraguay door, Brazilië naar huis. Televisiecommentatoren weten niet wat ze zien, weten niet wat ze moeten zeggen. Ze zijn sprakeloos. Een spotprent verschijnt, met de tekst ´Fouten maken is menselijk` (zie boven).
Gaat het slecht met Brazilië? Nee, het gaat uitstekend met Brazilië. Het elftal ligt op de juiste koers. Geen spelbepalende middenvelders, gemiddelde leeftijd te jong, geen ervaring en steun op het veld van oudere cracks. Geen Pelé, geen Ronaldo, geen Romário, geen Kaká meer. Bondscoach Mano Menezes zit in de problemen. Problemen? Het WK begint pas in juni 2014. Dan staat Brazilië er. De eerste voortekenen zijn er al: ondanks het aards-optimisme, heeft de Braziliaan diep in zijn hart geen enkel vertrouwen in een zesde wereldtitel en de eerste op eigen bodem. Ziet: het gaat naar wens.