Het verloop (56)

Brazilië staat vandaag tot zes uur ´s avonds droog. Dat schrijft de wet voor. Het is zondag 3 oktober 2010, verkiezingsdag . Geen verkoop van alcohol en het is ook verboden om een pilsje of een borrel in het openbaar te drinken. Wie het toch aan haar of zijn laars lapt, kan zo voor zes maanden de cel in. En de tent waar alcoholhoudende drank wordt verkocht, gaat zonder pardon dicht. Verder geen campagne meer voeren en dat betekent, folders, vlaggen en shirts van kandidaten thuislaten. De mooiste is het verbod op aanbieden van gratis maaltijden en vervoer aan kiezers van huis naar stemlokaal en terug. Tot twee maanden het gevang in en een forse boete.
Brazilië wil alle schijn van fraude vermijden. Maar Brazilianen lappen de maatregelen massaal aan de laars. Stemmen zijn al lang gekocht. Restaurants en bars zijn dicht, supermarkten halen het bier uit de schappen, maar alcohol wordt toch verkocht en op straat opgedronken. Of op de vele mooie stranden in de staat Bahia. Europese en Amerikaanse toeristen daar hebben niets van doen met Braziliaanse verkiezingen. Zij willen zon en bier, de houders van strandtenten willen geld en verkopen dus zon én bier. Niemand maakt er een probleem van.
Het is bijna negen uur in de ochtend. In Rio de Janeiro regent het. Dat vinden Brazilianen niet leuk, maar ze moeten toch naar dat stemlokaal toe. Stemmen is verplicht in Brazilië. In mijn stad Goiãnia breekt de zon door, een meevaller na een natte nacht. Televisie aan, regionaal nieuws: zeven personen opgepakt met een ton aan propraganda-materiaal in Goiãnia. Dat is een hoop. Ze waren het materiaal aan het verspreiden en riskeren zeven tot twaalf maanden cel. Nog een politiebericht, landelijk nieuws: in Rio de Janeiro zijn even na negenen honderd mensen naar het bureau gebracht wegens het voeren van campagne bij diverse stemlokalen.
Het is twaalf uur, de eerste drie uur zitten er op. Als tussengerecht een prijskaartje. Brazilië geeft aan het voorbereiden en houden van deze verkiezingen 480 miljoen reais uit. Dat is zo´n 200 miljoen euro. Omgerekend slechts 3,56 reais per stemplichtige, ongeveer evenveel als vier jaar geleden. Dat valt mee, gezien de grootte van het land. Brazilië telt precies 135.804.433 kiezers, verdeeld over 5.567 gemeenten. Bent u weer bij.
Na het middaguur naar een stemlokaal in een lagere school in mijn wijk. Drie straten verderop. Het is druk bij de school. Groepjes keuvelende mensen, ontspannen politiemensen houden toezicht. Verkopers van stukjes gebraden vlees, frisdrank en zoetwaren doen goede zaken. Het is op zijn Hollands gezegd, gezellig. Verkiezingscampagnes mogen dan een circus zijn, stemmen lijkt er ook op. Niemand spreekt hardop over de verplichte gang naar het stemlokaal. Het moet, laten we er dan maar een feestje van maken.
In de school zijn diverse stemlokalen ingericht, voor ieder lokaal lange rijen. Niemand maakt zich druk, het is geduldig wachten op haar en zijn beurt. De mensen komen uit dezelfde buurt, iedereen kent iedereen, mooie gelegenheid om bij te praten met de overbuur, die een tijdje uit zicht was. Ik loop een maatje tegen het lijf. Hij loopt een beetje verloren rond in de gangen van de school. Rode ogen. ´´Mijn vader is vannacht overleden, ik ga weg, ga niet meer wachten en ga ook niet meer stemmen``, legt hij huilend uit. We praten even, ik omhels hem en wens hem sterkte. Het leven gaat door en ook de dood wacht niet op verkiezingsdag. Mijn mobiele telefoon piept. Een prettige mededeling, een uitnodiging voor een verjaardag. Geroosterd vlees met bier staan op het menu. En felle discussies over plaatselijke en regionale kandidaten. Iedereen zegt zonder omwegen op wie hij stemt en waarom. Geen geheimzinnig gedoe, zoals in Nederland. De televisie vult de uren zonder uitslagen met oeverloze prognoses en politieke beschouwingen. Veel bla bla, het feestje is interessanter. Wel fraaie beelden van het afleveren van een stemcomputer in het Amazonegebied. Op een platte boot gaat de computer het oerwoud in. Ook indianen gaan stemmen.
De avond valt, het wordt donker, de spanning stijgt. Het feestje loopt af, naar huis en voor de televisie. In de polls moet Dilma Rousseff in de eerste ronde zeker vijftig procent kunnen halen. Ik ben er zeker van. Eitje. De uitslagen komen door, het gaat snel. Ik kom van een koude kermis thuis. Marina Silva, een derde kandidate voor het presidentschap, snoept stemmen van Dilma Rousseff af. Veel en dat is absoluut onverwacht. In peilingen zit ze op ongeveer twaalf procent. Maar Silva haalt ruim negentien procent! Rousseff blijft daardoor steken op 46,79 procent (47.262.695 stemmen) en haar naaste rivaal José Serra op 32,66 procent (32.995.765 stemmen). Oeps, dat is een tegenvaller voor Rousseff, die door de populaire aftredende president Lula stevig in het zadel is geworpen. Serra is niet kinderachtig en dankt in een officiële persconferentie zijn opponente.
Een tweede ronde is noodzaak, niet op maandag 15 november, zoals ik eerder schreef, maar op zondag 31 oktober. Dan gaat het tussen Serra en Rousseff. De spanning gaat toenemen, het is niet meer zo zeker dat Brazilië voor het eerst een vrouwelijke president krijgt. Een belangrijke rol is weggelegd voor de uitgeschakelde Marina Silva. Wat gaat ze doen? Voor wie spreekt ze zich uit? Die negentien procenten van haar worden niet allemaal blanco stemmen op 31 oktober. Ze gaat zich beraden, zegt ze, samen met haar achterban.
Silva kan erg zwarte roet in het eten van Rousseff gooien. Veel geloof in alsnog winst voor Serra leeft niet in Brazilië. Buiten het eigen kamp van de mannelijke tegenkandidaat uit São Paulo natuurlijk. Maar zou Silva in het openbaar Serra steun verklaren, dan zou hij alsnog nipt van Rousseff van kunnen winnen. De nieuwe campagnes van Rousseff en Dilma en het besluit van Silva worden de komende weken beslissend.
Humorist Francisco Everaldo Oliveira Silva, beter bekend als ´Clown Tiririca`, hoeft in ieder geval geen campagne meer te voeren. Hij is gekozen in het Braziliaanse Nationale Congres (te vergelijken met Tweede Kamer in Nederland), als afgevaardigde van de staat São Paulo. Met maar liefst 1.353.367 stemmen. Daarmee pakt hij de tweede plaats op de lijst van kandidaten met de meeste stemmen in het hele land. Bizar succes voor de clown, die voor de grap aan de verkiezingen meedeed en een pluche zetel wint in de hoofdstad Brasilia. Drie zelfs voor zijn partij, vanwege het grote aantal stemmen. Hij dankt alle kiezers hartelijk. Wat hij in Brasilia gaat doen? ´´Ik zou niet weten wat, in ieder geval goed voor mijn familie zorgen.`` Duidelijke taal. Op Twitter is de clown een ´hot item`. Voor of tegen, geen middenweg. Een schande, zegt de één, geweldig, vindt de ander.
Wat niét geweldig is, is dat een andere clown ook is gekozen in het Nationale Congres. Een kleine clown, afkomstig uit Rio de Janeiro. Zijn naam? Romário da Souza Faria. Met 146.859 stemmen. Is het de ex-voetballer van het Braziliaanse elftal en PSV toch gelukt. Romário is een pedant mannetje met een grote mond. Die praat hij maar al te graag voorbij.
De afkeer van hem is echter puur persoonlijk, niet ontbeend van vooroordeel en volstrekt begrijpelijk. Als fervent Feyenoordsupporter heb ik een kwart eeuw honderden wedstrijden van mijn cluppie bezocht. Ook die op 3 maart 1991, een zonnige zondagnamiddag in het Eindhovense Philips Stadion. PSV-Feyenoord 6-0, met vier doelpunten van Romário. Arme keeper en aardig mens Ed de Goey van de Rotterdame club. Onnavolgbaar was hij toen, de Braziliaanse clown, onnavolgbaar is hij nu niet meer. Want het spel in het Braziliaanse congres is heel wat anders dan het spel op de groene grasmat. Dat beseft Romário niet. Nog niet.