Gas, water en licht (11)

Niets is simpel in Brazilië. Of wel? Neem ´gas, water en licht´. Gas via leidingen bestaat amper. Brazilianen kopen een gasfles van 32 liter. Een telefoontje naar een verkooppunt en via een motor wordt het gas thuis bezorgd. De motorrijder sluit de volle fles aan en neemt de lege mee. Het is beter om twee van die flessen te kopen, want er zit geen meter op die aangeeft hoeveel gas er (nog) in zit. Maar bijna niemand doet dat, het is te duur. Dus komt het voor dat midden in het bereiden van een grote maaltijd ineens het gas op is en moet worden gewacht op de komst van nieuw. Redelijk simpel.
Het water. Bijna overal in Brazilië zijn waterleidingbedrijven. Daar waar asfalt ligt, ligt ook een leiding in de grond. Geen asfalt, geen waterleiding. Talloze buitenwijken van grote steden en kleinere plaatsen, vooral in het binnenland, hebben louter onverharde wegen. De bewoners winnen hun water op een andere manier. Ze slaan een put, soms tot zes meter diep, tot het water verschijnt. Ze laten een kleine motor zakken die het water opzuigt en het via plastic leidingen bovengronds naar een reservoir van 500 liter brengt. Dat reservoir is op een vier meter hoge ijzeren stellage geplaatst naast de woning. Ook water via de leidingen wordt in eenzelfde reservoir opgeslagen, dat op haar beurt het huis bedient.
Wanneer een gemeente besluit een wijk te asfalteren, komen er protesten. Niet tegen het asfalteren, integendeel. Iedere Braziliaan wil dat. Want in de regentijd verandert een onverharde weg in een rivier en moet de bewoner door vuile modder heen baggeren om zijn woning te bereiken.
Maar, zoals gesteld, met het asfalt wordt ook de waterleiding aangelegd. De wet zegt: waar een leiding is, is het gebruik van een waterput taboe. De mensen die grondwater gebruiken, vinden de leiding maar niets. Het is duur, bijna de helft van de maandelijkse rekening gaat op aan onderhoud en het water deugt niet. Ze willen hun put en pomp behouden. Wat gebeurt er? Bewoners in het buitengebied gebruiken water van de gemeenteleiding en stiekem hun eigen grondwater. Een beetje van dit en een beetje van dat. Iedereen blijkt tevreden. Want de gemeente weet donders goed dat de waterputten dienst blijven doen, maar het ontbreekt ze aan controleurs om dat te bewijzen. En afstanden zijn enorm in dit land, ook binnen een gemeente. Zo blijft het wél simpel.
De elektriciteit. Uitleg vooraf. In Brazilië worden stukken land verkocht, waarop huizen of huisjes worden gebouwd. Een stuk land heet een lote. Elektriciteit wordt aangelegd op naam van de eigenaar van zo´n lote. Hij bouwt er, laten we stellen, vier huisjes op en verhuurt die. Een goede investering. Aan de straatzijde de elektriciteitsmeters: woning 1, 2, 3 en 4. Vier rekeningen per maand, waarop de betreffende nummers van de huisjes zijn vermeld.
Tot zover niets bijzonders. Maar dan. Op de rekening staat ook de uiterste datum van betalen. Niet of te laat de rekening voldoen, betekent onherroepelijk afsluiten. Brazilianen zijn meesters in het betalen op het laatste moment, of in gedeeltes, of te laat, of helemaal niet. Altijd weer spannend.
Terug naar het voorbeeld. Het kan voorkomen dat de bewoners van twee van de vier genoemde huisjes hun rekening wél op tijd betalen en de andere twee dan wel, dan niet. Het gevaar van geen licht meer, ligt maandelijks op de loer.
Ah, de bewoners van huisjes 2 en 3 hebben de rekening van december vorig jaar nog niet betaald. Een functionaris van het elektriciteitsbedrijf rukt uit, met schroevendraaier en tang. Het meterkastje wordt opgemaakt, is slechts afgesloten met een ijzerdraadje. In de meter wordt een schroef losgedraaid en met de tang wordt een kabel losgetrokken. Einde energie, de functionaris vertrekt.
Verrek, bemerkt bewoner van huisje 1, het licht gaat uit. Storing? Buiten kijken. Briefje bevestigd aan de meter: wegens wanbetaling afgesloten. Ikke? Bellen naar elektriciteitsbedrijf. We zijn tot afsluiten overgegaan omdat er achterstallige rekeningen zijn voor deze lote. Zoals u weet, staat deze lote in zijn geheel op naam van één eigenaar, wij kijken niet naar de afzonderlijke woningen erop. Dat kan wel zijn, sputtert bewoner van huisje 1 tegen, maar ik heb geen schuld, ik betaal wél, het betreft de woningen 2 en 3. Het bedrijf blijft onverbiddelijk. Als de achterstallige rekeningen zijn betaald, sluiten we u weer aan. Simpel.
Dit is van de gekke, meent de gedupeerde bewoner, andere families betalen niet of te laat en hebben licht en ik die netjes betaal, zit nu zonder! Hij laat het er niet bij zitten en klopt bij buurman van huisje 2 aan. Hallo, alles goed, ik kom even over de energierekening van vorige maand praten. Nul op rekest. Buurman betuigt enorme spijt, wijst op doktersrekening van zijn jongste kind, zijn karig loontje, en belooft de 20ste van de volgende maand de laatste energierekening te voldoen. Daar moet gedupeerde bewoner het mee doen. Het heeft geen zin meer om de andere wanbetaler aan zijn jasje te trekken. De 20ste? Dan zit ik nog twee weken zonder energie? Om de dooie dood niet!
Hij pakt zonder dralen een schroevendraaier en een tang. Diep in de nacht loopt hij naar de elektriciteitsmeter, draait aan een ijzerdraadje, rommelt wat met tang en schroevendraaier en in minder dan een minuut is de aansluiting hersteld. Snel naar binnen. Alles werkt weer, Godzijdank. Hij moet alleen niet vergeten om te informeren op welke dag de achterstallige rekeningen worden betaald. Die dag moet hij ´s morgens vroeg de kabel lostrekken. Want die dag keert dezelfde functionaris van het elektriciteitsbedrijf terug. Met een schroevendraaier en een tang. Om de energiekabel van huisje 1 weer aan te sluiten. Simpel niet?