Brazilië op weg naar WK 2014 (5)

Brazilië en het wereldkampioenschap voetbal voor landenteams in eigen land in 2014. Het is dé titel voor een drama in drie bedrijven. Goed voor een onderhoudend toneelstuk, reportage, film of boek. Neen, stom. Natuurlijk moet het een telenovela worden, geheel in Braziliaanse stijl. Een meeslepende televisie-soap, waar de Braziliaan al tientallen jaren gek van is en waarvan er wekelijks ´s middags en ´s avonds op verschillende zenders minimaal acht te zien zijn. Uit het leven gegrepen. Prachtig. Miljoenen voor de buis. Gegarandeerd. Ondertitel van de novela? Hoe Brazilië er telkens in slaagt om van hoop een puinhoop te maken.
Eerste bedrijf, eerste helft: historie. Het WK in Zuid-Afrika, vrijdag 2 juli 2010. Welke beetje in voetbal geïnteresseerde Nederlander zal het ooit vergeten? Brazilië in de kwartfinale met 1-0 voor tegen Oranje. Rust. Twee doelpunten in de tweede helft vonnissen echter het lot van de gele kanaries; Nederland door naar de halve finales. Brazilië in rouw. Trainer Dunga krijgt op vrijdag 23 juli 2010 zijn ontslag. De Braziliaanse voetbalbond CBF laat dezelfde dag nog weten haar zinnen te zetten op Mano Menezes. Die accepteert de uitnodiging en wordt de nieuwe trainer van de seleção.
Eerste bedrijf, tweede helft: verwikkelingen. Het lijkt een normale gang van zaken, de aanstelling van Menezes. Maar is het geenszins. Hij is tweede keus. CBF-baas Ricardo Teixeira polst diezelfde vrijdag 23 juli ´s ochtends vroeg Muricy Ramalho (foto linksboven), trainer van de Braziliaanse eerste-divisieclub Fluminense uit Rio de Janeiro, of die geen interesse heeft om Dunga op te volgen. Dat gebeurt tijdens een geregisseerde ontmoeting met Ramalho op het terrein van de chique Itanhangá Golf Club, in de eveneens chique buurt Barra Tijuca in Rio de Janeiro. Ramalho zegt onomwonden: ´´Ik wil. Logisch.`` Detail. President Roberto Horcades van Fluminense moet wel instemmen met het vertrek van zijn trainer. De als uiterst koppig en narrig bekendstaande Ramalho heeft immers op dinsdag 27 april 2010 een contract getekend met Fluminense. Voor zeker een jaar. De pers komt achter de ontmoeting van trainer en bondsbaas. Geen wonder. Want wat staat dezelfde ochtend toch op het programma van genoemde golfclub? Een ronde van het Braziliaanse nationale golfkampioenschap! Joh. Wat een toeval. Hoezo, goed geregisseerd.

De rondbuikige en irritante Teixeira schreeuwt het bijna uit van genot: ´´Ik ben zeker dat Ramalho komt, ik ben zeker dat hij geschikt is als bondscoach.`` Een paar uurtjes lijkt Muricy wat minder enthousiast: ´´Het is in handen van Horcades (foto links). Hij heeft me van São Paulo naar Fluminense gehaald.`` Horcades laat er op zijn beurt ook geen gras over groeien en spreekt het Salamonsoordeel uit: ´´Met trots kan ik melden dat Muricy bij ons blijft, dat hij zich houdt aan zijn contract. Wij geven hem niet vrij.`` Normale gang van zaken? Ten eerste: Muricy protesteert niet, praat zonder enkele emotie zijn baas na. Gek, welke Braziliaanse clubtrainer wil geen bondscoach van Brazilië zijn? Een functie, belangrijker dan de president van het grootste Latijns-Amerikaanse continent. Journalist Luiz Antônio Prósperi schrijft acht maanden later in zijn column in de kwaliteitskrant Jornal da Tarde (São Paulo): ´Muricy kreeg van het CBF geen garantie dat hij kon blijven tot het WK in 2014. Dat zat hem dwars`. Nog één. Teixeira passeert de president van Fluminense, een van de vooraanstaande profclubs in Brazilië, in 2009 voor twee jaarlijks terugkerende belangrijke CBF-bijeenkomsten over het Braziliaanse voetbal. Horcades voelt zich gepasseerd en breekt terstond met Teixeira. En laat nu natuurlijk Ramalho niet gaan. Het is pure kinnesinne. Mannen zijn en blijven kinderen.
Tweede bedrijf, eerste helft: tijdperk Mezenes, 2010 en 2011. De heer van stand Mano Menezes (foto rechts) reageert rustig op de hamvraag van de pers. ´´Tweede keus? Zo voelt het niet. Het is een eer om gekozen te worden tot bondscoach.`` Menezes debuteert op dinsdag 10 augustus 2010, als Brazilië in East Rutherford in de Verenigde Staten vriendschappelijk speelt tegen het gastland. Het wordt 2-0 voor de Brazilianen. Geen grootse wedstrijd, maar belofte Neymar scoort en er is winst. Twee maanden later treedt Brazilië vervolgens aan in Abu Dhabi in de Verenigde Arabische Emiraten (3-0 winst op Iran) en in het Engelse Derby (2-0 winst op Oekraïne). Dan is het woensdagavond 17 november in de hoofdstad Doha van het Arabische landje Qatar. Volgende oefenpot. Tegen aartsrivaal Argentinië. Brazilië verliest, met 1-0. Wie scoort? Natuurlijk, Lionel Messi, de nummer 10 van Argentinië. En hoe! Dat doet pijn.
Parijs, woensdag 9 februari 2011. Weer verlies, weer 1-0, tegen gastland Frankrijk. Weer pijn. Vijftien wedstrijden staan er nog op de agenda in 2011. Voornamelijk vriendschappelijk. In Goiânia, mijn oude woonplaats, speelt Brazilië in juni gelijk tegen Oranje (0-0). Ik ben erbij, het is een open wedstrijd. Belangrijkste: Brazilië slaagt er niet in zich te revancheren voor de uitschakeling tijdens het WK in Zuid-Afrika. In juli volgt het toernooi in Argentinië om de Copa América. Het Zuid-Amerikaanse voetbalkampioenschap voor landenteams, de Latijns-Amerikaanse versie van de Africa Cup. Succes blijft uit voor Menezes. Hij haalt de finale niet: wel 4-2-winst tegen Equador, maar drie keer gelijk: tegen Paraquay (twee keer, 2-2 en 0-0) en een schamelijke 0-0 tegen Venezuela.
Kritiek neemt toe. Op keuze van spelers, te jong, te weinig kwaliteit. Menezes blijft heer, blijft uiterst kalm. Oefenpotjes tegen tegenstanders als Roemenië, Ghana en Costa Rica worden in winst omgezet. Maar op woensdagavond 10 augustus 2011 in Stuttgart verliezen de Brazilianen met 3-2 van Duitsland. Kansloos, al laat de uitslag het niet zien. Dan tot grote opluchting het eerste succesje. Winst in de Superclássico das Américas (foto boven). De Superklassieker van de Amerika´s, nou ja, zeg. Het zijn twee wedstrijden tussen Argentinië en Brazilië, eentje in Argentinië, eentje in Brazilië. Regel. Alleen spelers die in de Argentijnse en Braziliaanse voetbalcompetities uitkomen, mogen meedoen. Geen Messi dus, wel Neymar, die vooralsnog bij Santos in São Paulo (de club van Pelé) blijft.
Het elftal van Brazilië bestaat uit tachtig/negentig procent uit spelers die bij grote Europese clubs spelen. Die superklassieker stelt domweg niks voor. Maar daar willen ze in Brazilië niets van weten. Het land wint de cup, wint van Argentinië. Brazilië speelt september in Córdoba met 0-0 gelijk en wint thuis in Belém met 2-0. Menezes haalt wat geruster adem. Hij haalt op het oog ongeschonden de kerst. Zijn laatste wedstrijd van 2011 is op woensdag 14 november, wederom in Doha: 2-0 winst tegen Egypte. Conclusie: Menezes wint, maar verliest te veel van grotere teams. En zo is het.
Tweede bedrijf, tweede helft: tijdperk Menezes, 2012 en verwikkelingen. Het is nieuwjaarsdag 2012. Wat zal Menezes denken? Wat zal het nieuwe jaar brengen? Menezes ziet Abraham op maandag 11 juni. Dat is in ieder geval zeker. Zijn toekomst als bondscoach? Twaalf wedstrijden staan op het programma in 2012. De eerste is op dinsdag 28 februari in het Zwitserse Sankt Gallen. Tegenstander Bosnië-Herzegovina, weer zo´n tegenstander van formaat. Brazilië wint met 2-1.
Het wordt maandag 12 maart 2012. Het nieuws komt niet eens onverwacht. Ricardo Teixeira (foto links) treedt af als president van de CBF en maakt plaats voor José Maria Marin, die onder Teixeira als vice-president fungeerde. Teixeira was 23 jaar bondsbaas en maakt zijn aftreden bekend middels een brief. Als reden geeft hij zijn zwakke gezondheid op. Via een zijdeur gaat Teixeira af. Laf. De ex-bondsbaas staat al jaren onder druk. Terecht. Hij wordt verdacht van zelfverrijking. Teixeira zou via zijn CBF een percentage van de veelal hoge opbrengsten van oefenwedstrijden op zijn privérekening hebben ontvangen. Teixeira zou in de jaren negentig 9,5 miljoen harde Amerikaanse dollars hebben gekregen. Tegenprestatie? Een aantal sponsors krijgt exclusieve uitzendrechten tijdens WK-wedstrijden. Welke sponsors, is onbekend. Teixeira zou volgens ex-president David Triesman van de Engelse voetbalbond geld hebben gevraagd voor zijn steun om Engeland te kiezen als organiserend land van de WK in 2018. Rusland won overigens die verkiezing. De oud-PSV´er Romário, tegenwoordig lid van de Braziliaanse Tweede Kamer en goed voor vlijmscherpe kritiek, zegt over het vertrek van Teixeira: ´´We hebben een kankergezwel verwijderd uit het Braziliaanse voetbal.`` Vrij vertaald.
Het zal Menezes om het even zijn. Hij wint in mei nog eens twee potjes tegen Denemarken (3-1) en de Verenigde Staten (4-1). Dan volgen in juni twee debacles: Mexico wint met 2-0 en Argentinië met 4-3. Die deksele Argentijnen toch!
De Olympische Spelen worden in 2012 in Engeland gehouden. Brazilië geeft hoog op over de kansen op een Olympische voetbaltitel. Menezes en de zijnen bijten de spits af op donderdag 26 juli in Coventry. Winst tegen Egypte: 3-2. Brazilië ´stoomt` door naar de finale: Bielo Rusland (3-1), Nieuw Zeeland (3-0), Honduras (3-2) en Zuid-Korea (3-0). De finale tegen Mexico is op zaterdag 11 augustus in Londen. Een bloedhete dag in het overgrote deel van Brazilië. En Mexico verslaat geheel tegen de verwachting in de Brazilianen van Menezes met 2-1. Bizarre wedstrijd, met een totaal gedesoriënteerde verdediging van de kanaries. Die deksele Mexicanen toch. Ze kunnen het zelf amper geloven, Menezes verdwijnt met een gezicht op onweer in de catacomben. De pers spreekt schande. Brazilianen zijn verdeeld; een deel wenst hardop een andere bondscoach.
Menezes pakt in augustus de draad op met winst in Zweden tegen het Zweedse elftal (3-0). Die mag er zijn. Brazilië speelt goed. Opleving van zeer korte duur. In september een schandelijke victorie op Zuid-Afrika, slechts 1-0. Een draak van een oefenpot. In augustus 3-0 winst tegen Zwitserland. Dat kan. En in september veert heel Brazilië op: in Recife, in eigen land nog wel, veegt Brazilië China van de mat met maar liefst 8-0. Euforie. Ja, China...
De superklassieker in september is het daaropvolgende evenement; de eerste ontmoeting wordt thuis met 2-1 gewonnen. Een strafschop in de laatste minuut. Neymar weer. De uitwedstrijd twee weken later, begin oktober, gaat niet door. Die is in een oud stadion in verweggistan in Argentinië, in Restistencia. Stadionlampen vallen uit. Kortsluiting. Spelers op het veld. Geen licht meer. Afgelasting. In dezelfde maand oktober maakt Brazilië korte metten met Irak (6-0) en Japan (4-0). Nog twee wedstrijden. De laatste twee met Menezes als bondscoach. Brazilië komt woensdag 14 november in New Yersey niet verder dan een 1-1 gelijkspel tegen Colombia. Met zweet en tranen.
Dan de lang verwachte return van de superklassieker. Nu wel in de Argentijnse hoofdstad Buenos Aires, op woensdag 21 november. Argentinië wint met 2-1. Op de valreep. Argentinië stelt niets voor, Brazilië nog minder. Saaie pot. Verlenging brengt geen beslissing, dat moeten strafschoppen doen. Brazilië wint met 4-3. De laatste penalty? Zeker, Neymar. Het is zeer laat in Buenos Aires als Brazilië de cup de lucht inhoudt, al ver over middernacht. Donderdag dus.
Op vrijdag 23 november brengt het belangrijkste televisiejournaal van Brazilië (Rede Globo) tegen de avond het grote nieuws. CBF ontslaat Mano Menezes en de gehele technische staf. In januari zal de bond diens opvolger bekendmaken. Nieuwe bondsbaas Marin komt zelf niet in beeld. Hij laat de persconferentie over aan Andrés Sanchez, directeur van de nationale selecties (foto rechtsboven). Arme ziel. Sanchez protesteert fel tijdens de vergadering over het besluit om Menezes te ontslaan. Het mag niet baten. Marin is te machtig en krijgt steun van medebestuursleden. Sanchez besluit om de CBF te verlaten. Een eerlijk mens. Hij zegt: ´´Hoe kan ik blijven terwijl ik altijd Menezes heb gesteund?`` Marin is er blij mee. Want die heeft het niet op Sanchez, die nooit een blad voor de mond neemt. De daaropvolgende dagen wordt bekend dat Marin al acht maanden (!) rondloopt met de gedachte Menezes te ontslaan. Dat die gedachte al definitieve vorm krijgt enkele dagen na het terugtreden van Teixeira! Marin heeft echter steun nodig. Het vergt zeker tien blogs om precies uit de doeken te doen hoe hij dat voor elkaar krijgt. Kort door de bocht: het wordt een politiek steekspel tussen bobo´s van toonaangevende profclubs. Met lijmen en slijmen, toezeggingen op voetbalgebied, handig manoevreren. Het zal het volk een biet zijn. De meerderheid juicht het vertrek van Menezes toe. De pers daarentegen niet. Die spreekt terecht van een politiek spel, een politiek ontslag. Op talloze Braziliaanse internetsites wordt het nieuws over Menezes gebracht.

Het aardige van internet is dat lezers kunnen reageren op een bericht. Het is onvoorstelbaar hoeveel Brazilianen in de virtuele pen klimmen op die verschillende sites. Ongelogen, het zijn er in totaal duizenden. Het geeft weer hoe voetbal in het Braziliaanse bloed zit. Wat telkens terugkomt? Of beter: wie telkens terugkomt? Josep ´Pep` Guardiola (foto linksboven). De topcoach van FC Barcelona. ´´Die moet het worden! Niemand anders!`` Guardiola maakt vrijdag 27 april 2012 bekend dat hij aan het einde van het lopende seizoen vertrekt bij de Spaanse topclub. De pijp is leeg, geeft hij aan. Speculaties volgen: Tite (succesvol trainer bij Corinthias), en ja hoor Ramalho weer en Felipão worden genoemd als mogelijke opvolgers van Menezes. De CBF zwijgt. Pas in januari, wordt er met klem gezegd.

Derde bedrijf, eerste helft: nieuwe trainers. Zes dagen verstrijken. Dan een donderslag bij heldere hemel. Op donderdag 29 november 2012. CBF kondigt officieel de aanstelling van Felipão (foto links), die eigenlijk voluit Felipe Scolari heet, als hoofdcoach en Carlos Alberta Parreira als assistent-coach van het nationale elftal aan. Huh? Het is toch geen januari? Jawel, erkent bondsbaas Marin, die nu wel en vol trots in televisiebeeld verschijnt, maar we willen geen onrust onder de spelers veroorzaken door langer te wachten. Huh? Ja, want in december lopen de voetbalcompetities af en is het druk op de spelersmarkt. We willen spelers die aanmerking (kunnen) komen voor selectie van het nationale elftal snel laten weten wie de nieuwe trainers worden. Dat brengt rust. Verrekte Marin. Naast het voornemen acht maanden terug om Menezes te ontslaan, wist de bobo ook al wie hij op diens post wilde. Juist. Felipão! Over politiek spel geschreven.
De keuze voor beide heren is een duidelijke. Brazilië won vijf keer de wereldbeker. De laatste twee keren gebeurde dat in 1994 in de Verenigde Staten onder leiding van Parreira en in 2002 in Zuid-Korea/Japan onder aanvoering van Felipão. Natuurlijk weer volop internet-commentaar. Dat die Felipão voor geen meter deugt en dat de spelers het moeten doen en niet de trainers. En dat die spelers níet deugen! Tja.
Derde bedrijf, tweede helft: actualiteit. Op televisie een verheugde Felipão met aan zijn zijde een eveneens stralende Parreira. Ze omarmen elkaar hartstochtelijk. ´´Of we over een huwelijk kunnen spreken``, lacht de grote Felipe, ´´nou en of.`` Parreira lacht gedwee mee.
Het is zaterdagochtend 1 december 2012 als deze veel te lange blog wordt gepubliceerd. De loting voor de Confederations Cup komt zometeen live op de Braziliaanse televisie, om half twaalf. Het resultaat ervan kan mooi mee. De wereldvoetbalbond FIFA houdt dit toernooi in het jaar voor een WK in het land waar het WK wordt gespeeld. Het is een toernooi tussen de kampioenen van de zes overkoepelende continentale voetbalbonden, aangevuld met de wereldkampioen en het organiserende land. Brazilië opent zaterdag 15 juni 2013 de Confederations Cup met de wedstrijd tegen Japan. In groep A speelt het gastland vervolgens tegen Italië en Mexico. Een zware poule. In poule B spelen Tahita, de kampioen van Afrika (nog niet bekend), Uruguay en wereldkampioen Spanje.
Reacties, vers van de pers? ´´Poule A is een poule des doods``, aldus Braziliaanse journalisten. Felipão: ´´Het is een goede poule. We moeten minder fouten maken in het veld. Daar gaan we aan werken.`` Parreira: ´´Ik zie dit toernooi als een ultieme test voor het WK.`` Bla-bla. Te verwachten. Rust in de Braziliaanse voetbaltent in aanloop van de Confederations Cup in 2013 en het WK in 2014 is geboden. Geen gekonkel, gedraai en achterdeurtjes-politiek meer. Anders wordt het vast en zeker één grote puinhoop voor Brazilië op het WK in 2014. En wordt iedere Braziliaanse hoop bij voorbaat de bodem ingeslagen.