Drama´s achtervolgen Brazilië (96)

Het is de maandag na de zondag. Het aantal doden komt officieel op zestien. Wat een groots straatcarnaval moet worden op die zondag de 27ste februari 2011 in Bandeiro do Sul, loopt uit op een enorm drama zonder weerga. Ruim vijftig slachtoffers liggen nog in ziekenhuizen. Het plaatsje in het zuiden van de Braziliaanse staat Minas Gerais met ruim vijfduizend inwoners, is in diepe rouw.
Een fameuze manier om straatcarnaval in Brazilië te vieren, is achter, voor en om grote geluidswagens te dansen, te lopen, te feesten. Op die wagen grote geluidsboxen, dansers, danseressen, een zanger(es), soms een complete live band. Die wagens zijn hoog, zeker drie meter. Het kan wat verschillen. Een trio eléctrio heet het festijn en voert terug naar de beginjaren vijftig in de staat Bahia. Diep geworteld dus. Bandeira do Sul staat op die wat een zwarte zondag zal worden, in het teken van een pré-carnavalsfeest. Organisatie? De gemeente. Met een trio eléctrico (foto onder).



Circa tienduizend mensen zijn op de been in het dorp, jong en oud. Uit de verre omgeving komen ze naar het carnaval. Niets staat een mooi feest in de weg.
Een vuurwerkraket gaat de lucht in. Daaraan serpetines met metalen strippen. Die raakt een van de elektriciteitskabels, die in Brazilië slechts enkele meters boven de straten zijn gemonteerd. Met hier en daar grote verdeelkasten. Kabels in de grond? Nog niet in dit land. Het raketje komt in aanraking met een kabel, die daardoor losraakt en naar beneden slingert. Kortsluiting ontstaat, het metaal aan de serpentines is immers een perfecte geleider van de elektriciteit. Meer kabels raken los en vallen naar beneden. Ze raken de trio eléctrico, een menigte staat dicht op elkaar gepakt óp die wagen. Ze raken feestvierders.



Op slag vallen doden. Mensen komen in aanraking met achtduizend volt, laat een woordvoerder van het brandweerkorps uit het naburige Poços de Caldos weten. Hij denkt in eerste instantie dat de grote wagen de elektriciteitskabels losrukt. Maar daar is geen sprake van. Het is de stellige overtuiging van deskundigen, het is de stellige overtuiging van ooggetuigen.
Eén van die ooggetuigen is de 25-jarige Daniel de Oliveira Castro uit Bandeira do Sul. Hij ziet hoe de kabels naar aanraking van de vuurwerkraket losraken en naar beneden vallen, precies midden in de massa op de carnavalswagen. ´´Een chaos, verschrikkelijk. Mensen worden direct geëlektrocuteerd, vallen van de wagen. Het licht valt onmiddellijk uit. Paniek. Feestvierders zoeken een heenkomen, mensen vallen, anderen lopen over de gevallenen heen.`` Brandweerwagens en ambulances rukken uit, ze moeten wel uit het betere geoutilleerde Poços de Caldos komen, 24 kilometer verderop. Een andere ooggetuige. Maria Aparecida de Oliveira. Zij staat in de deuropening van haar huisje als de eerste kabel naar beneden valt. ´´Ik zie het gebeuren``, zegt ze huilend. ´´Ik ren met mijn kleinkinderen naar binnen. Ik ga niet meer naar buiten, ik wil de doden niet zien. Veel herrie, ook vuur ontstaat. Dikkere kabels raken ook los.`` Een lerares, die haar naam niet prijsgeeft: ´´Iedereen kent wel een slachtoffer. Pubers van mijn school onder de doden, het is een grote schok.``
Het is inmiddels dinsdag 1 maart. Slechts enkele nachtjes slapen en het volksfeest dat carnaval heet, barst in alle hevigheid los in heel Brazilië. Vier of meer dagen en nachten lang. Zonder oponthoud. Brazilianen leven een jaar naar het carnaval toe. Dat zal zeker niet het geval zijn in het zuiden van Minas Gerais. In Bandeira do Sul, Campestre, Poços de Caldos, Botelhos en Machado. Het gemeentebestuur van Bandeira do Sul kondigt een rouwperiode van drie dagen af. Velen bezoeken een collectieve rouwdienst in het plaatsje (foto links). De politie gaat technisch onderzoek doen naar het ontstaan van de catastrofe. De regionale elektriciteitsmaatschappij Cemig laat weten dat vijf dagen voor het feest in Bandeira do Sul er problemen waren met het sommige kabels. Die problemen zijn op verzoek van de gemeente tijdig opgelost. Aldus Cemig.
De politie zou een verdachte op het oog hebben. Beelden van een televisiezender brengen een man in beeld met de fatale metalen serpetines. Niemand denkt echter aan opzet, aan een criminele actie. Zou de man schuldig zijn, dan wacht hem een proces. Moord zonder voorbedachte rade. Barbertje zal hangen. Heeft het zin?
Al die onderzoeken na grote rampen, Brazilië weet immer van geen ophouden. Vaak hoort geen levend mens meer wat. Het lijkt meer op een soort condoleren, dan op degelijk onderzoek met degelijke resultaten en meer, degelijke acties erna. Het is, oneerbiedig wellicht, de put dempen als het kalf is verdronken. De doden zullen niet opstaan, nabestaanden blijven met leegtes in hun leven achter. Wellicht te voorkomen, door betere bekabeling, extra controles, betere bevestiging. Een beetje onweer, met lichtflitsen, en in grote delen van het land kunnen de kaarsen op tafel. Het licht zal uitvallen, kortsluiting. Die kaarsen liggen steevast op tactische plekken in mijn huisje, want ook in Goiãnia zitten mensen meerdere keren per jaar zonder energie. Al duurt het even.
Brazilie zit deze maanden in de hoek waar de klappen vallen. De vele overstromingen vooral in het zuiden, de honderden slachtoffers. Het regent minder nu, ja, maar op sommige plekken in het continent blijven zware buien voor overlast zorgen. Zoals in de metropool São Paulo.
Terug naar het carnaval. De tweede week van februari vat Cidade do Samba in het zuiden van Rio de Janeiro vlam.



Dat is een complex, waar grote en beroemde carnavalsclubs uit de stad hun enorme indrukwekkende wagens bouwen voor het eveneens beroemde defilé, dat over de hele wereld op de televisie te volgen is. Bouwclubs zijn de dupe van de brand, duizenden kleinere creaties gaan in het vuur verloren. Gelukkig geen enkele slachtoffer te betreuren. Oorzaak? Niemand weet het, maar de brandweer sluit menselijk falen niet uit. Iemand die een sigaret weggooit, een vlammetje vergeet te doven. De creaties worden gemaakt van hoog ontvlambaar materiaal, dat mag duidelijk zijn. Bijna een jaar werk voor niets, met het komende carnaval in aantocht. Troosteloze bouwers laten tranen de vrije loop.
Maar carnaval in Rio de Janeiro gaat door. Gedupeerde bouwclubs krijgen van alle kanten steun. Ze zullen niet ontbreken op het defilé (foto rechts), het is tranen drogen en met alle man, vrouw en macht aan de slag. Het is hun trots, het is hun carnavalsclub met die imposante traditie. Ontbreken op het jaarlijkse feest? Nooit! In Bandeiro do Sul denkt niemand aan carnaval. De wonden zijn nog open. Carnaval zal het zuiden van Minas Gerais volgende week waarschijnlijk grotendeels overslaan. Misschien dat een enkeling de televisie aanzet. Om even te kijken naar het defilé in het befaamde Sambódromo in Rio de Janeiro. Uit nieuwsgierigheid, mededogen en respect.