Japanse ramp schokt Brazilië (102)

´´Ik probeer het, ja, ik probeer het. Maar ik krijg geen contact, het lukt niet! Mijn tante en neefjes wonen in het getroffen gebied. Telefoon werkt niet, het is te hopen dat internet het wel doet.`` Een desolate Japanner in het centrum van São Paulo. Hij is in tranen. Indrukwekkende live televisie in Brazilië op zondag 13 maart 2011, vijf uur ´s middags. Japan haalt voorzichtig een beetje adem na de verwoestende aardschokken en vloedgolven. Het zoeken naar overlevenden en slachtoffers gaat onverdroten door. Een nieuwe angstgolf. Kernreactoren zijn beschadigd, grote kans op lekken van radio-activiteit. Van rust is geen sprake.
Brazilië is ook geschokt. Logisch. Het grootste aantal Japanners dat in deze wereld buiten Japan leeft, is te vinden in dit continent. Minstens anderhalf miljoen, met directe afstammelingen in het Japanse. Grote zorgen om het welzijn van families en kennissen vanuit Brazilië. Veel aandacht dan ook in alle media in het Latijns-Amerikaanse land.
Araçatuba is een stad met ruim 181.000 inwoners in de staat São Paulo, in het binnenland, 524 kilometer van de metropool. Alleen in Araçatuba al wonen vierduizend Braziliaans-Japanse families. Angst regeert die families. Hoe is het mijn oma? Waarom slaag ik er niet in om contact met haar te krijgen? Lerares Célia Miyade woont in Araçatuba. Ooms van haar wonen in de Japanse provincie Miyagi, de regio die het zwaarste te lijden heeft van de aardbeving. Geen nieuws, de telefoon is dood. De lerares is ten einde raad.
Japan ligt aan de andere kant van de wereld. Zo heet het in Brazilië, zo is het ook. Gelukkig bestaat internet. In veel gevallen brengt een email opluchting. Japanners in Brazilië zitten niet stil. De Associação Cultural Nipo Brasileira doet erg hard haar best om aan nieuws te komen. Deze vereniging wil de Japanse cultuur in Brazilië behouden. Een andere en vergelijkbare instelling is de Associação Miyagui Kenjinkai do Brasil in São Paulo. Koichi Nakazawa is president. Een keurg nette man in pak. Hij woont al 47 jaar in Brazilië. Voor de Braziliaanse televisie laat ook hij zijn tranen de vrije loop. ´´Mensen willen informatie, ze bellen naar Japan, maar het blijft moeilijk om informatie los te krijgen.`` Broers van Nakazawa wonen in de provincie Miyagui, zwaar getroffen door de ramp. ´´Ik heb geprobeerd hen te bereiken via de telefoon, maar nul op rekest. Gelukkig, via een vriend van me kwam ik te weten dat het goed met hen gaat.``
In getal minder, maar toch. Japan is ook het thuisland van 254.000 Brazilianen, die er werken, die er leven. Dezelfde ongerustheid, dezelfde angsten. Luzia Penha woont in Belém, de hoofdstad van de noorderlijke provincie Pará in Brazilië. Haar zoon Maxwell werkt in het noordoosten van Japan, in een fabriek die door vloedgolven is getroffen. Hij krijgt wél verbinding met Brazilië, via zijn mobiele telefoon. ´´Moeder, ik ben licht gewond. Ik zit in een schuur, ik schuil er samen met 37 andere Brazilianen. Het is erg koud, maar we zijn allen in leven, het gaat goed.`` Het is vrijdag 11 maart als Luzia het telefoontje krijgt. In eerste instantie opgelucht, daarna weer bezorgd. Het merendeel van de Brazilianen in Japan woont in het centrale zuiden, dat niet te lijden heeft van de natuurramp. Wel verblijven naar schatting vierhonderd Brazilianen in de noordoostelijke provincie Fukishima, waar de kerncentrales zijn en waar de aardschok en vloedgolven flink huis hebben gehouden. Het Ministerie van Buitenlandse Zaken in Brazilië laat zondag 13 maart weten dat meer en meer Brazilianen uit de getroffen gebieden zich melden. Het ministerie heeft tot heden 3.155 emails en 470 telefoontjes gekregen. ´´Nog immer is contact moeilijk, zeker in de rampgebieden. Het zal duren voordat we weten of en hoeveel Brazilianen slachtoffer zijn van de aardbeving.`` Braziliaanse organisaties en de Braziliaanse ambassade in Japan doen alle moeite om families in beide landen met elkaar in contact te brengen.
Laatste nieuws. Zondag 13 en maandag 14 maart. Op het internationale vliegveld Guarulhos in São Paulo landen de eerste vliegtuigen uit Japan sedert de aardbeving met Braziliaanse-Japanners. De 52-jarige Emiko Jo is een van hen. Zij liet een deel van haar familie achter in Japan en keerde terug naar Brazilië. Haar terugvlucht was eerder gepland. Emiko Jo verbleef in Nagoia, waar de aardbeving geen slachtoffers heeft gemaakt. Ze is opgelucht, zegt ze, en bezorgd om haar zonen en dochters die in Japan zijn achtergebleven. ´´Ik heb de ramp via televisie gevolgd. Ik dacht, dit het einde van ons allemaal.`` Journalisten van kranten, radio en televisie wachten reizigers op in São Paulo. Weer live op televisie. Een klein Japans meisje verlaat met haar koffers het vliegveld. Ze schrikt als ze een microfoon onder haar neus krijgt. ´´Het is verschrikkelijk daar``, en barst onmiddellijk in een gierende huilbui uit. De camera laat het daarbij. São Paulo. Tientallen Japanners bijeen. Ze bidden, hardop. In kerken, op pleinen. Gebedsdiensten. Volgens het Japanse geloof helpt bidden voor de families in Japan. Want op die manier wordt kracht doorgegeven aan hen. Kracht die hard nodig is deze en de volgende dagen.