Absurditeiten (103)

Ongerijmd, bizar, verbazingwekkend, domweg te gek voor woorden. Zomaar enkele typeringen die Brazilië passen als een tweede huid. Typeringen die me te binnen schieten bij het lezen van zomaar een Braziliaanse krant, op zomaar een doordeweekse Braziliaanse dag. Het regionale dagblad O Popular van 14 maart 2011 is een dunne krant. Het is tenslotte maandag. Eén reportage en één bericht vallen uit de toon. Nieuws uit de regio, uit de staat Goiás. Te gek voor woorden? Oordeelt u zelf maar. Eerst het uitgebreide bericht. Een vrije vertaling, met hier en daar wat commentaar.
Het is de nacht van zaterdag 12 op zondag 13 maart. Vier uur. Bijna geen verkeer op de provinciale weg BR-020. Dichtbij het plaatsje Alvorada de Norte in Goiás, 457 kilometer van hoofdstad Goiãnia van deze staat, een harde klap. Een vrachtwagen botst op een busje.
In dat busje zestien mensen én een doodskist. In die doodskist ligt Juraci Rodrigues de Souza. Hij woonde in Coribe, in de staat Bahia, ver weg. Hij reisde naar Anápolis in Goiás voor behandeling van een hartkwaal. Het mocht niet baten, in Anápolis overleed hij, op 51-jarige leeftijd.
Juraci Rodrigues de Souza was niet rijk. De nabestaanden zijn het ook niet. Een begrafenis kan duur zijn, zeker als er vervoer over een grote afstand bij moet komen. Maar een instelling helpt de familie en stelt een busje beschikbaar. Om de overledene naar zijn laatste rustplaats in Bahia te brengen en familieleden op te halen in diverse plaatsen in Goiás en Bahia. Die vijftien mensen in dat busje zijn allen familie van de overledene. De zestiende inzittende is de chauffeur.
Luís Eduardo Marinho zit achter het stuur van de vrachtwagen. Hij rijdt zigzaggend in tegenovergestelde richting op het busje af. Saulo Cândido Rezende is de chauffeur van de bus. Hij kan niet meer ontwijken, het gaat te snel. Hij geeft nog een draai aan het stuur om de klap te voorkomen, maar slaagt daar niet in. De vrachtwagen pakt de bus in een flank. Het wordt een drama. Zes mensen overlijden ter plekke: drie zussen (52, 54 en 60 jaar), een nicht (27), een neef (31) en een zwager (57) van de overledene. Zeven andere inzittenden raken gewond. Zij gaan per ambulance naar ziekenhuizen in de omgeving. Niemand in levensgevaar. Onder de gewonden Saula Cândido Rezende. Over diens collega Luis Eduardo Marinho geen letter nieuws. Ook op internet niet. De vrachtwagenchauffeur raakt blijkbaar niet gewond. Politie vermoedt dat Marinho indommelde achter het stuur, de reden dat hij zigzaggend reed en in de verkeerde rijrichting. Geen nieuws. Vrachtwagenchauffeurs in Brazilië nemen het niet zo nauw met rijtijden, vaak onder druk van de baas. Doorrijden, stoppen kost geld. Vele benzinestations in de binnenlanden verkopen onder tafel pilletjes om wakker te blijven. Het zegt genoeg. De politie zal die Marinho zeker nog aan de tand voelen.
De bus, er is niet meer dan een wrak van over, is eigendom van een begrafenisonderneming. Alleen de gedachte al. In een begrafenisbusje met je overleden broer in een doodskist naar zijn laatste rustplaats toe en dan onderweg zelf sterven. Een zoon van Juraci Rodrigues de Souza verwoordt het zo, zonder enige ironie: ´´Het is in- en intriest voor degenen die heen gingen om één dierbaar familielid te willen begraven. Zij moeten er nu zes meer begraven.``



Voor zover het bericht. De reportage in O Popular gaat over een gevangenis. Die staat in Aparecida de Goiãnia (zie foto boven). Een voorstad van Goiânia, met ruim 500.000 inwoners. Aparecida is tegen de hoofdstad van Goiás aangegroeid. Uitbreiding gaat snel. Buiten dan. Binnen niet. De gevangenis, met de naam Penitenciária Odenir Guimarães (POG), is veel te klein voor het aantal gedetineerden en is hard toe aan een grondige opknapbeurt. Dat is al jaren zo, niets nieuws onder de Braziliaanse zon. Maar spanningen onder gevangenen nemen hand over hand toe, er moet iets gebeuren.
Gelukkig. De staat Goiás besluit tot ingrijpen. September 2010 wordt een begin gemaakt met een grote opknapbeurt. In Sectie A. Nieuwe vloertegels, vernieuwing van riolering, een verfje, leggen van nieuwe en betere electriciteitskabels. Hoezo hard nodig? Zie foto onder. Gevangenen verhuizen naar Sectie B, 290 in getal. Nog meer inschikken. Maar het is tijdelijk. Dat is het niet! De particuliere onderneming die het werk uitvoert, moet 214.000 reais ontvangen in januari voor de maanden september tot en met december. Uitbetaling blijft uit, de onderneming doet niet moeilijk en stopt in februari met de uitvoering.
En nu proberen uit te leggen waarom de staat Goiás niet over de brug komt. Het is onbegrijpelijk. En alsjeblieft, vraag niet naar het waarom. Het is een fraai staaltje Braziliaanse bureacratie. Gaan we. De staatsinstelling die het geld moet betalen, is de Agência Goiania do Sistema de Execução Penal (AGSEP). Die gaat over gevangenissen, over verbeteringen, over beleid. Maar deze instelling bestaat formeel nog niet. Hè?
Meer uitleg. De staat besluit in 2010 om administratieve redenen het aloude Superintendência do Sistema de Execução Penal (SUSEPE) op te heffen. Het kan beter, vindt de staat. Loflijk streven. SUSEPE moet AGSEP worden. Oké. Journalist Alfredo Mergulhão van O Popular belt naar AGSEP. Een perswoordvoerder van de nieuwe instelling-in-wording zegt dat wordt betaald op het moment dat de overdracht van SUSEPE naar AGSEP formeel een feit is. Hij voegt eraan toe dat de geplande werkzaamheden lijden onder de specifieke omgeving waar ze worden uitgevoerd. Een gevangenis. Ja, me hoela, het zal zijn, zeg.
Het is een zootje in de totaal verouderde gevangenis in Aparecida de Goiãnia, gebouwd in 1960. De ruimte voor bezoekers voldoet voor geen meter meer. In theorie en praktijk. Amper plek voor familie van de gedetineerden. Daar bedenkt de staat wél een oplossing voor en plaatst buiten de gevangenismuur een lange rij met tenten. Bezoekers van gedetineerden kunnen er slapen. Te gek voor woorden?
Het is zaterdagavond 12 maart. Een 21-jarige huishoudster, vrouw van een gedetineerde, maakt gebruik van het ´tentenkamp`. Ze zegt: ´´Beloofd is dat de opknapbeurt niet langer dan vier maanden zou duren. Je ziet het. Ik kan mijn zoon niet meenemen naar zijn vader, het is er te druk.`` Olenice Alexandre da Silva is een 39-jarige manicure. Haar echtgenoot zit vast voor moord. Zij vertelt: ´´Mijn man zegt dat vechtpartijen aan de orde van de dag zijn. Ieder moment kan het ontploffen. Wie weet wat er dan gebeurt.`` Overdreven? Nee. In één cel staan vier betonnen bedden voor vier gevangenen. Momenteel slapen in zo´n cel 22 mannen.
Zondag 13 maart. Het is vroeg als de eersten ontwaken in het tentenkamp. De dag van het bezoek. Zenuwen, spanning, verlangens. De 28-jarige Fizélia de Jesus is beslist. Zij gaat het haar man zometeen vertellen. Ze wil van hem af, ze wil scheiden. Gevangenisdeuren gaan open, een menigte stroomt naar binnen. Fizélia ziet haar man. Hij is de 37-jarige Vebavane Ribeiro dos Santos en moet een straf uitzitten wegens moord en diefstal.
Minder bewakers in de bezoekersruimte. Dat heeft weer te maken met de overvolle gevangenis. Bewakers zijn ook elders nodig. Fizéla vertelt Vebavane wat ze op haar lever heeft. Die ontsteekt in woede. Tumult. De gedetineerde valt zijn vrouw aan. Met een soort mesje, gemaakt van een stukje scheermes. Ze raakt gewond, moet naar een ziekenhuis. Het valt mee. Na behandeling mag ze huiswaarts. En Vebavane? Hij krijgt een nieuw proces: poging tot moord op zijn vrouw.
Iedereen spreekt schande, iedereen wil beter. Een aanklager en een hulprechter spreken zich uit. Respectievelijk Haroldo Caetano en Wilson Dias, in Goiãnia. Over renovatie van de gevangenis, over de bouw van meer gevangenissen, over minder gevangenen in één cel, over garanties voor een minimum aan respect voor het menselijk ras. Mooie woorden, maar de heren moet wachten. Want de molens van het bureaucratische systeem malen langzaam in Brazilië. Het zal komende zondag niet anders zijn in de bezoekersruimte, niet anders zijn in de cellen.
De reportage over de gevangenis staat op pagina 2, het ongeluk op pagina 5. Even doorbladeren. Hé, op pagina 10 een foto van de Braziliaanse ex-president Luiz Inácio Lula da Silva. Lula is in het Arabische Qatar. In de stad Doha om precies te zijn, voor een spreekbeurt. Op uitnodiging van de Arabische televisiezender Al Jazeera. Lula vertelt over zijn achtergrond, hoe hij president is geworden. Hij doet de volgende uitspraak: de Braziliaanse democratie zou model kunnen staan voor het Midden-Oosten.
Oh ja. Maar na het lezen van weer een reportage over weer trammelant in weer een overvolle inhumane Braziliaanse gevangenis komt deze uitspraak van Lula, hoe goed en anders bedoeld, een beetje bizar over. Of wellicht ongerijmd, verbazingwekkend of gewoon te gek voor woorden. Het is al ingewikkeld genoeg zo, ik houd het simpel. U mag meerdere opties aankruisen.