Obama in Brazilië (1) (106)

Het is bewolkt, het regent niet. Het mot een beetje. Geen vrolijk zonnetje. Het is zaterdag 19 maart 2011, precies 07.31 uur, als het Amerikaanse presidentiële vliegtuig landt op het kleine internationale vliegveld van de Braziliaanse hoofdstad Brasilia. Barack Obama voor twee dagen in Brazilië. Met zijn vrouw Michelle en zijn twee dochters Maila en Sasha. Geen officiële ontvangst met toeters en bellen op het vliegveld. Dat gebeurt later. Snel naar een hotel. De ontmoeting met de Braziliaanse presidente Dilma Roussef is om 10.00 uur. De agenda voor Obama is overvol. Het wordt een vermoeiende tweedaagse trip voor hem en zijn familie in het Latijns-Amerikaanse land. De Baracks stappen vrijdagavond 18 maart laat in Washington in het vliegtuig, dat even voor middernacht opstijgt (foto onder).
Veel nachtrust zal er niet zijn, iets meer dan zeven uur moet de presidentiële familie fris en monter uitstappen in Brasilia. In de hoofstad zijn 3500 politiemensen, militairen en beveiligingsfunctionarissen op de been. Brazilianen werken samen met Amerikanen. Absolute veiligheid staat voorop. De Baracks zien er vooralsnog niet veel van, die zitten in een luxe hotel aan een luxe ontbijt. Met ongetwijfeld sterke Braziliaanse koffie.
De verwachtingen van het staatsbezoek zijn hooggespannen. Bij beide partijen. Het is de vijftiende keer dat een Amerikaanse president een staatsbezoek brengt aan Brazilië. De relatie Brazilië-Amerika moet verbeteren, vinden hoogleraren in buitenlandse politiek, economie en internationale betrekkingen in beide landen.
Dikke maatjes zijn Brazilië en Amerika nooit echt geweest. Brazilië wantrouwt Amerika, dat heeft het eigenlijk altijd gedaan. Bedekt weliswaar, maar toch. De wortels van dat wantrouwen liggen diep. Die gaan zelfs voor een deel terug naar de ontdekking van Amerika. De Portugezen hadden Brazilië bezet. De Spanjaarden alle landen eromheen. Daarboven het nieuwe Amerika. Brazilië als enige Portugees continent, omringd door Spaanse landen. Geen voedingsbodem voor een goed vertrouwen in buurlanden, dat spreekt. In 1964 begon in Brazilië een periode van dictatuur die twintig jaar aanhield. Voor dat jaar reisden presidenten nauwelijks. Die dictatuur maakte het Latijns-Amerikaanse continent verre van populair. Daarna? Braziliaanse presidenten bezochten Amerika. Dat op haar beurt een staatsbezoek aan het Latijns-Amerikaanse continent bracht. Zonder intenties, louter als dank. Goliath en David, de grote man en de kleine jongen. Meer. Door de jaren heen meningsverschillen over te voeren buitenlandse politiek. Zo schoffeerde de Braziliaanse ex-president vorig jaar nog Obama met zijn ´liberale` houding jegens Iran, dat in opspraak raakte wegens productie van kernwapens.
Maar het klimaat verandert. In alle opzichten, zeker op economisch gebied. Amerika loopt tegen een crisis aan in 2008. Brazilië groeit daarentegen. De dollar wordt goedkoop voor de Brazilianen. Het is niet meer het rijke en machtige Amerika dat het arme en achtergestelde Brazilië helpt. Het Latijns-Amerikaanse continent boort nieuwe olievelden aan. Amerika heeft interesse. Logisch, gezien de tumultueuze ontwikkeling in Arabië en dus de Arabische oliewereld. ´´De tijd is rijp voor een nieuwe dialoog tussen beide landen, met nieuwe afspraken. Amerika heeft Latijns-Amerika altijd als haar achtertuin beschouwd, dat is historie nu``, vinden de Braziliaanse hoogleraren unaniem.
Het is bijna tien uur in de ochtend. Het ontbijt voor de Amerikanen zit erop. Toilet maken, want Dilma Roussef wacht. Dat ontbijt is zonder meer met vertraging genuttigd. Over de bekritiseerde en wellicht absurde Amerikaanse veiligheidsmaatregelen geschreven. Ieder hapje voor de Baracks wordt voorgeproefd. En mevrouw Barack is nog eens vegetariër. Het is zaterdag, traditioneel dé dag in Brazilië voor een goed bord feijoada (foto links). Hét nationale gerecht. Gekookte pikzwarte bonen met gekookte resten van het varken: staart, knieën, poten, oren. Lekker vet, lekker zwaar. Natuurlijk staat het op het menu van het staatsbezoek. Michelle Barack krijgt een vegetarische feijoada. Dat bestaat natuurlijk niet, dat is geen feijoada, wat een onzin (foto onder). Met alle respect voor alle vegetariërs in de wereld, laat daar geen misverstanden over bestaan.
Het is al bijna half elf. Nog geen spoor van de Baracks voor het Braziliaanse presidentïele paleis, het Palácio Planalto, in Brasilia. De officiële ceremonie staat op het punt te beginnen. Het weer blijft somber, plassen water op de weg. Rousseff wacht, ze komt om tien voor half tien aan in het Palácio. De Braziliaanse presidentiële wacht in vol ornaat buiten. Deze soldaten heten de Dragrões da Independência, de draken van de onafhankelijkheid.
De eerste dag van Obama in Brazilië kent een strak schema. Privé-ontmoeting met Rousseff, ontmoetingen met ministers, ontmoetingen met industriële bobo´s. Een persconferentie is er niet. Een verklaring wel, maar de pers krijgt geen gelegenheid tot het stellen van vragen. Hapklare brokken. Publiek wordt niet toegelaten.
Zowaar, een flauw zonnetje breekt door. Twee zwarte limousines naderen langzaam het Pálacio Planalto. Geflankeerd door politiewagens, ook in het zwart. Vertraging van 35 minuten, Obama en zijn vrouw komen aan. De Amerikaanse president inspecteert de elite-troepen en loopt de trap op, het paleis binnen. Rousseff wacht hem boven op. Historische handdrukken volgen. Tussen de eerste zwarte president van Amerika en de eerste vrouwelijke president van Brazilië. De ontmoeting is uiterst hartelijk (zie foto onder: Rousseff, Obama en diens vrouw). Volksliederen volgen. Eerst de Amerikaanse, dan de Braziliaanse. Het gezelschap treedt het paleis binnen, daar wacht een expositie van schilderijen, gemaakt door Brazilianen. Ook een presentatie van negentig kinderen van een staatsschool uit Brasilia. Beetje vaart moet erin, want serieuzere gesprekken wachten.
Het staatsbezoek kan van enorm belang zijn voor Brazilië. Maar voor de argeloze televisiekijker blijft het een enorme poppenkast. Lachende gelukkige gezichten, veel van die toeters, veel van die bellen. Maar wat gaat er nou werkelijk in de hoofden van de presidenten en hun volgers om? Dat wordt pas veel later duidelijk, als Obama al lang weer terug is in zijn land. Als hij officiële aankondigingen doet over een nieuwe economische en politieke relatie met Brazilië. Het is uiterst zelden dat presidenten tijdens staatsbezoeken al het achterste van hun tong laten zien, uh, laten horen.
Overleg, veel overleg en een warme lunch. Obama heeft het druk, druk, druk. Zijn dochters en vrouw wonen niet ver weg van hun beroemde papa een Braziliaanse culturele presentatie bij. Capoeira, hoe kan het anders? Capoeira, wat een bewijs van creativiteit! Gaap. Of Michelle, Maila en Sasha nooit van deze Braziliaanse vechtdans hebben gehoord. Michelle spreekt Braziliaanse studentes toe, het is vrede alom.
Maar dat is geenzins een volledig beeld. Die vrede. Brazilië gaat niet massaal op de knieën voor Obama. Integendeel. Het is vrijdagavond 18 maart. Een protestactie in het centrum van Rio de Janeiro tegen de komst van de Amerikaanse president loopt volledig uit de hand. Cerca tweehonderd actievoerders uiten hun ongenoegen. Twee molotov-cocktails vliegen tegen de deur van het Amerikaanse Consulaat aan de Avenida Presidente Wilson. De 26-jarige bewaker Rodolfo Gomes Pereira wordt geraakt, hij moet met brandwonden naar een ziekenhuis. De politie reageert en schiet met rubberen kogels op de menigte. Die zet het op een lopen. De protestactie heeft geen goedkeuring van de militaire politie, noch van de gemeente.
De actievoerders hebben er lak aan. Ze verstoren de doorgang van het avondlijk verkeer. De politie pakt dertien actievoerders op. Zaterdagavond, de planning is zes uur, vliegen de Baracks naar Rio de Janeiro.
Voor de tweede dag van het staatsbezoek, in het teken van een luchtig programma. Bezoekjes aan onder meer het beroemde Christusbeeld en de favela Cidade de Deus, de op een na grootste krottenwijk van Rio de Janeiro. Actievoerders kondigen ook voor zondag protesten aan. Het wordt een warm welkom voor Obama. Gelukkig voor hem besluit de Amerikaanse veiligheidsdienst eerder op die roerige vrijdag een openbaar optreden in het centrum van Rio de Janeiro af te blazen. Op het plein voor het imposante Theatro Muncipal, het gemeentelijke theater, zou Obama spreken (foto links: het theater en daarvoor het plein). Tot groot verdriet van Brazilianen, die Obama wél zien zitten, is de mogelijkheid de wereldleider in levende lijve te zien voorbij. Obama gaat ín het theater spreken, waar slechts genodigden binnen mogen. Overdreven veiligheidsmaatregelen?
Maar dat is morgen pas. Het is nog steeds zaterdag, 12.55 uur. Barack Obama en Dilma Rousseff verschijnen voor de genodigde pers in het Palácio in Brasilia. Twintig minuten zullen de twee verklaringen duren. Rousseff bijt het spits af. Vooruitgang is haar sleutelwoord. Opheffen van barrières, innovatie, uitwisseling. ´´Ik zie de toekomst van samenwerking met Amerika met optimisme tegemoet. Nogmaals, president Obama, welkom in ons land.``
Obama: ´´Het is mijn eerste visite aan Latijns-Amerika. Brazilië is de eerste stop. Daarna ga ik naar Chili. De vriendschap tussen Brazilianen en Amerikanen is een hechte. De vooruitgang van Brazilië is indrukwekkend en een voorbeeld voor de hele wereld. Brazilië is een regionale leider.`` Het kan niet op met complimenten. ´´Er is een lange weg te gaan. Afsluiten van financiële en handelsovereenkomsten. Samenwerken in technologie. We willen een grote klant worden in afname van petroleum. Ik denk dat dit bezoek slechts een begin is.`` Einde verklaringen, een omhelzing en een beetje schuchter kust Obama zijn collega Rousseff op beide wangen. Geen verrassingen. Op naar de volgende klus, de ontmoeting met achttien presidenten van de belangrijkste bedrijven in Amerika en Brazilië.
Het is zeven uur in de avond. De Baracks zijn moe. Maar Rio de Janeiro wacht. Ze stappen in hun vliegtuig. Om vijftien minuten over acht uur komt dat presidentiële vliegtuig aan op het internationale vliegveld Tom Jobim in Rio de Janeiro. Gouverneur Sérgio Cabral van de staat Rio de Janeiro en burgemeester Eduardo Paes van de stad wachten hen op. Het gaat direct naar het befaamde hotel Marriott in Copacabana (foto boven). Aan het strand. Rust voor de Amerikaanse gasten. Rust voor de komende dag. De Amerikanen hebben het nodig. Zal het morgen ook motregenen? Of gaat het stormen? Of blijft het bij een briesje?