Zoals ´krediet kan alleen morgen` of ´krediet alleen voor mensen ouder dan negentig jaar en vergezeld van grootouders`. Brazilianen houden niet van het brengen van slecht nieuws en krijgen ze de kans, dan brengen ze een negatieve boodschap in een luchtig jasje. Het is namelijk volstrekt normaal in Brazilië om op krediet te kopen. Winkeliers hanteren beduimelde schriftjes met daarin namen en getallen. Wie koopt voor hoeveel en wanneer. Het duurt vaak erg lang voordat de rekening volledig is afbetaald. Soms gebeurt het nooit. Aan het begin van de maand komt het loon binnen. Maar er zijn meer schulden.
Bij de supermarkt wordt daarom een deel van de lopende rekening voldaan, de rest blijft staan tot de volgende loonstorting. Maar tot dat tijdstip, inderdaad, groeit het krediet weer. Het is een eindeloze repeterende cyclus, vandaar die vellen papier aan de muren. Waarom alsjeblieft niet aandringen? Omdat Brazilianen altijd proberen welke regel of regeltje te omzeilen. Dar um jeito heet het, een oplossing vinden. Mag ook worden vertaald met het Nederlandse ´ritselen`, al heeft dat woord een negatieve lading.
Tolerantie staat hoog in het vaandel in Brazilië, het is een groot goed. Een alleenstaande vrouw met de dagelijkse zorg voor zes kinderen en amper centjes, hoe kun je haar weigeren wat groente en vlees te kopen op afbetaling? Ze is ook nog eens een bekende in de buurt, symphatiek, Godsvruchtig en voor een karig loontje hard werkend in de huishouding van anderen. Probleem. Vandaar die extra toevoeging. Want anders wordt het supermarktje binnen de kortste tijd een sociale instelling en dat is uiteraard niet de bedoeling. Wat niet wil zeggen, dat deze vrouw stiekem toch de kans krijgt om op krediet te kopen. Of de winkelier stopt haar wat eten toe, overrijpe groente en fruit die niemand meer koopt. Oplossing gevonden.
Aandringen, het is een bekend fenomeen in de Braziliaanse cultuur. Het kan oeverloos duren. Met reden. Want nee is nee en ja is ja, dat zijn zeer rekbare begrippen. Brazilianen hebben de neiging na lang aandringen, daar is het weer, toch overstag te gaan. Toch mee te gaan, toch te geven. Aandringen loont in veel gevallen. Vaak is het niet het aandringen an sich, maar de reden erachter die telt en die de aangesprokene van mening doet veranderen. Persoonlijke ontboezemingen zijn dan ook aan de orde van de dag.
Voorbeeldje. Twee jaar geleden. Ik woon alleen, in het noorden van Goiãnia, buiten stad. In een buurtje op het platteland. Straten zonder asfalt, slechts rode aarde. In de regentijd veranderen die straten in rivieren. Ik heb geen auto, maar een fiets. Het is maanden achtereen afzien. Onder de modder, doornat. Maar het is een prachtige tijd. Buren zijn familie, voor ieder wissewasje kloppen ze op de deur. Iets nodig? Wc-papier op? Rijst op? Kopje koffie? Naar de buren.
Een zaterdagavond in juli. Geen regen meer. Heet. Ik ga vroeg naar bed. Ik wil zondagochtend vroeg op. Dan is het feest, dan loopt de buurt uit. Elftallen voetballen op velden zonder gras. Twee simpele goals. Het veld bestaat uit harde droge aarde, met hier en daar een gat. De bal kan vreemd springen. Een wonder dat weinig spelers zich blesseren. De vele eenvoudige barretjes rondom het veld zijn afgeladen. Het feest begint om negen uur in de ochtend. Harde muziek. Sertaneja in Goiãnia, Braziliaanse country.
Jong en oud zijn present. Af en toe kijken ze naar de verrichtingen van de spelers. Belangrijker is het samenzijn. Bier in grote flessen, sterke drank in kleine glazen. Drinken. Mooie en sexy geklede vrouwen en meisjes paraderen voorbij. Ook voor hen is het zondag.
Ik sta op, het is nog geen acht uur. Douchen, goed ontbijt en wegwezen. Op naar het feest. Ik open de poort van mijn huis en daar staat ze. De ietwat wereldvreemde buurvrouw van schuin tegenover. In pyama. Met in haar rechterhand een afstandsbediening van haar televisie, in drie stukken. Oh jee. De lieve vrouw, want dat is ze, kijkt me met betraande ogen aan. Of ik die bediening kan maken? Nu kan ik alles, maar kom niet aan met technische zaken, apparaten, wat dan ook. Geen verstand, een drama. Een spijker in de muur slaan, het gaat misschien net. Maar daar is het mee gezegd. Ik leg het uit aan de buurvrouw. Ze dringt aan. Ze ziet dat ik op het moment sta weg te fietsen. Ze denkt, hij heeft haast, hij heeft geen zin.
Ze begint omstandig uit te leggen waarom die afstandsbediening in drie stukken ligt, in de hoop mijn hulp alsnog te winnen. ´´Je kent mijn man. We hadden gisteravond weer eens ruzie, ik heb de afstandsbediening naar zijn hoofd gegooid.`` Het is slechts een inleiding. Rustig wacht ik op de volgende hoofdstukken. Een kwestie van fatsoen, je onderbreekt niet, je laat de gesprekspartner uitspreken. Aan het einde van haar betoog, verander ik niet van mening, omdat ik het domweg niet kan. Maar: ´´Ga naar mijn rechterbuurman. Die weet hoe die afstandsbediening is te repareren.`` Aandringen loont aldus. Kleine toevoeging. Nu ben ík nieuwsgierig. ´´Heb je hem wel geraakt?`` Ze lacht door haar tranen heen. ´´Nee. Net mis, jammer.``
Aandringen, het lijkt of Brazilianen het hebben uitgevonden, er meesters in zijn. Dat ligt heel anders met volhouden. Terwijl die twee begrippen dicht bij elkaar liggen. Volhouden is andere koek in Brazilië. Opgeven is meer de regel. Statistieken. Zorg over grote aantallen leerlingen die hun middelbare school niet afmaken. Die afhaken. Waarom? Ze hebben werk én moeten naar school, vrouwelijke leerlingen raken zwanger en geven de studie op, huiselijke problemen, drugs. Het lijkt op de weg van de minste weerstand, het lijkt erop of mensen niet ´dwars door de muur gaan` om een doel te bereiken. Is het een tropische mentaliteit? Wellicht. Wie het weet, mag het zeggen.
Schijnwerper op de sport. Weinig individuele topsporters in Brazilië die echt internationaal scoren. Ja, een zeiler, een tennisser, ooit eens een wielrenner, een zwemmer, enkele judoka´s. Maar in een continent met bijna tweehonderd miljoen inwoners is het minder dan een druppel op een gloeiende gouden, zilveren of bronzen plaat. Het piepkleine Nederland kent een wereldkampioen schaken en wereldkampioenen dammen. Schaken staat in Brazilië in de kinderschoenen, dammen is er een stuk populairder. Genoeg spelers dus. Maar Brazilië zal echter nooit een wereldkampioen dammen of schaken afleveren. Want die schaker en dammer moeten jaren achtereen in zijn dooie uppie minstens acht uur per dag theorie studeren, achter het dam- of schaakbord. Volhouden.
Henrique Costa Mecking is de beste Braziliaanse schaker tot heden (foto rechts). Hij beleeft zijn hoogtepunt in de jaren zeventig van de vorige eeuw en raakt bijna tot de wereldtitelstrijd. De (ex-)Russische legende Kortsnoj weerhoudt hem echter.
Meer over de kwestie volhouden. Uit eigen doos. Mijn vriendin en ik moeten nodig op dieet. Zij klaagt meer over haar overgewicht dan ik. Zij zegt: ´´Jij moet me helpen. Jij koopt te veel lekkers, dat is onweerstaanbaar.`` Ik zeg: ´´Maar jij hoeft het toch niet op te eten?`` Zij zegt: ´´Jij oefent zo psychologische druk op me uit, je zit heerlijk te schransen. En ik moet louter toezien?``
Waarom winnen evangelische gemeenschappen in Brazilië veel nieuwe zieltjes onder drugsverslaafden? Omdat die gemeenschappen een tegenwicht bieden. Blijf van de drugs af, omarm Jezus. Het is zwaar om enkel te zeggen: blijf van drugs af, wees sterk, hou vol. Het is minder zwaar om te zeggen: blijf van drugs af, wij bieden Jezus aan, hou vol, samen met hem. Dat biedt steun, dat biedt soelaas. Het maakt volhouden eenvoudiger.
Oppassen. Eén sluitende conclusie over het onderwerp volhouden bestaat niet. Want op één gebied weet de Braziliaan wél van volhouden. Liefde. De eigen doos gaat weer open. Ik ken een neger, zo zwart als roet. Groot en enorm gezet. Minstens 150 kilo schoon aan de haak. Hij is trots op zijn postuur. Hij probeert altijd zijn maatjes omver te lopen. Een peulenschil. Ik heb inmiddels een taktiek om hem te ontwijken. Nee, geen mededelingen, de ´vijand` leest mee.
Neger is dodelijk verliefd op een juffrouw. Zij zit achter de kassa van een buurtsuper. Zij is klein, mager, blank. Mooi meisje. Neger koopt in super en maakt op een nette manier avances. Juffrouw voelt zich gevleid, maar juffrouw gaat er niet in op. Neger wordt een beetje Braziliaans ongeduldig, maar houdt vol. Een tandje bij. Hij koopt rozen voor de kassajuffrouw. Overhandiging op klaarlichte dag. Juffrouw verschiet van kleur, wat goed uitkomt met de kleur van de rozen. Ze dankt hem hartelijk. Meer niet. Neger wordt beetje meer ongeduldig, wil niet van opgeven weten. Wijziging van taktiek. En hij weet hoe.
In Brazilië bestaat een maffe manier om in het openbaar te getuigen van liefde voor een ander. Bedrijfjes verhuren een speciale auto met een zware geluidsinstallatie. Twee functionarissen in net pak zitten in die auto. Alles gebeurt te voren op afspraak, alles gebeurt in het geheim. Degene die de auto huurt, spreekt af wat hij of zij wilt.
Met of zonder champagne, met of zonder opname van een video. Enzovoorts. Op de afgesproken avond gaat het naar de plek van bestemming. De auto stopt voor de deur, begint met uitspuwen van vuurwerk. Keiharde muziek aan. Een functionaris pakt een microfoon en roept de vrouw of man, voor wie de liefdesaankondiging is bedoeld, naar buiten. De buurt is inmiddels al uitgelopen. De vrouw of man die de liefdesverklaring uit, zal ook spreken, door de microfoon. Het is puur zoet theater, voor sommigen misschien plat, maar het is een groot succes in Brazilië. Vooraf reserveren noodzaak. Neger huurt dus ook die auto en die functionarissen af. Het is erop of eronder. Met zenuwen in het imposante lijf gaat het op een doordeweekse avond naar de super. De juffrouw verlaat om zeven uur ´s avonds haar kassa. Het is mooi weer, het is druk buiten. Het is ook nog druk in de super, Brazilianen houden van kopen op het laatste nippertje.
De liefdesauto rijdt voor. Vuurwerk begint. Harde klappen. De kassajuffrouw wordt naar buiten geroepen. Neger staat achter de microfoon, ook in net pak. Hij zweet dat pak bijna uit. De juffrouw weet zich absoluut geen raad. Ze loopt niet rood, maar diep paars aan. Omstanders klappen, joelen. Neger doet kond van zijn liefde voor haar. Ze krijgt tranen in haar ogen. Ze kan niet meer weigeren. Een omhelzing en een innige tongzoen volgen. Het geëerd publiek geniet met volle teugen. Staande ovatie, einde verhaal.
Naschrift één: kassajuffrouw en neger zijn al jaren gelukkig getrouwd en brengen twee kinderen groot. Naschrift twee: een fraai staaltje van volhouden en aandringen. Het kan blijkbaar wel? Ach, wie het weet, mag het zeggen.
.png "English"){kind=small}
Geen opmerkingen:
Een reactie posten