Zomerspelen: schending van mensenrechten

Het is voor de goede zaak en het is volkomen terecht. Gedwongen uitzettingen mogen de Olympische Spelen in 2016 in Rio de Janeiro niet bezoedelen. Dat is de kop boven een officieel persbericht dat Amnesty International op maandag 14 november 2011 de wereld in stuurt. Een noodkreet ook, in een brief verwoord, aan het Internationale Olympische Comité (IOC). ´´De Braziliaanse organisatoren van de Spelen moeten stoppen met huisuitzettingen van honderden families rond Rio de Janeiro.`` Het is een feit en niet alleen in Rio de Janeiro. Ook voor de Confederations Cup in 2013 en het wereldkampioenschap voetbal voor landenteams in 2014 worden in verschillende delen van het land veelal oude wijken rond nieuwe of verbouwde en peperdure stadions met de grond gelijk gemaakt (foto geheel boven: jongetje kijkt lijdzaam toe hoe zijn huis wordt afgebroken). Noodzaak, vindt Brazilië, om zo betere toegangswegen te creeëren en de veiligheid te garanderen. Families die er tientallen jaren wonen, moeten weg. Het is een regelrechte schande.
Amnesty International focust zich op de Olympische Zomerspelen in Rio de Janeiro. De brief aan het IOC is door meerdere organisaties en groepen ondertekend, zoals activisten, plaatselijke bewoners en de nog jonge internationale mensenrechtenorganisatie Witness. ´´Gezinnen met een laag inkomen hebben hun huis verloren of dreigen die te verliezen vanwege verbetering van de infrastructuur ten behoeve van het internationale sportevenement``, zo opent de brief. ´´Het dwingen van mensen hun woning te verlaten zonder voldoende voorafgaande kennisgeving, zonder voorafgaand overleg en zonder het bieden van adequate alternatieven is in strijd met de olympische gedachte en in strijd met internationale mensenrechten.`` Amnesty windt er geen doekjes om. ´´Het IOC moet van haar invloed gebruikmaken een einde aan deze praktijken te maken voor het te laat is. Het IOC mag niet medeplichtig zijn aan schending van mensenrechten in haar naam en dient openlijk en ondubbelzinnig alle gedwongen uitzettingen in Rio de Janeiro te veroordelen.``
In die brandbrief voorbeelden. ´´De bouw van drie nieuwe busbanen, de TransOeste, TransCarioca en de TransOlímpica (foto links), werken rond het Maracanã-stadion en modernisering van het havengebied hebben al geleid door ernstige schendingen. Die werken gaan echter gewoon door. Bewonerscomités van onder andere Vila Autodromo en Arroio Pavuna vechten nu tegen dreigende huisuitzettingen.`` Onderzoek door onafhankelijke (internationale) instanties wijst uit dat wel degelijk geweld is gebruikt bij gedwongen huisuitzettingen, meldt Amnesty in haar persbericht, ´´hetgeen de autoriteiten in Rio de Janeiro categorisch ontkennen. Die stellen dat altijd voldoende overleg plaatsvindt.`` Amnesty wijst die ontkenning naar het land der fabelen. ´´In de ergste gevallen is zonder enige aankondiging begonnen met het afbreken van woningen.``
Dan volgt een uiteenzetting van gebeurtenissen in Restinga, een prachtig natuurgebied aan zee dat tegen Rio de Janeiro aanligt (foto rechts). Officieel heet het Restinga da Marambaia. Restinga betekent niets anders dan zandbank in zout water. Het is in gebruik door het leger, dat er onder meer oefeningen houdt. Restinga heeft 42 kilometer strand. Natuurlijk wonen daar ook mensen, er is zelfs een heuse favela, een sloppenwijk. In de brandbrief het volgende: ´´Bulldozers komen aan in het gebied op 22 oktober in 2010 en beginnen met het afbreken van huizen en kleine winkels (foto linksonder). Huizen en winkels die er al meer dan twintig jaar staan.`` Bewoner Edilson komt aan het woord. Hij beschrijft de invasie: ´´Om tien uur in de ochtend arriveren machines, politiemensen en zwaar bewapende legereenheden. Zij beginnen met het leeghalen van woningen. Weigert een bewoner mee te werken, dan zetten ze een bulldozer in om de deur open te breken. Vervolgens volgt arrestatie en sloop, is de mededeling.`` Conclusie: veel van de families in Restinga, die er in vrede woonden en werkten, hebben sinds die dag hun huis en haard en werk verloren. Herplaatsing van kinderen op andere scholen is niet gelukt, hetgeen resulteerde in maanden gemist onderwijs. Amnesty: ´´Oud-bewoners hebben geen alternatieve woonruimte gekregen, geen financiële compensatie en dat betekent schending van mensenrechten.``
Het is niet de enige plek in en rond Rio de Janeiro waar op die manier te werk wordt of is gegaan. De brandbrief besluit met: ´´Wij erkennen dat Rio de Janeiro een adequate infrastructuur moet installeren om het succes en de veiligheid van het WK 2014 en de Olympische Spelen in 2016 garanderen. Maar dat moet worden uitgevoerd in een geest van overleg en in samenwerking met de getroffen gemeenschappen. Om ervoor zorgen dat de rechten van de bewoners worden beschermd in het totale proces.``
De actie van Amnesty International staat snel op internet en ook in het Portugees. De organisatie staat zeker niet alleen in het signaleren van betreffende misstanden. Rodrigo Martins van het linkse en kwaliteitsmagazine CartaCapital schrijft er ook over. Hij doet dat op de website van CartaCapital. Weer schrijnende voorbeelden. Eén ervan: de 44-jarige Francisca de Pinho Melo woont in de buurt Recreio dos Bandeirantes in Rio de Janeiro en ontdekt in juni 2010 dat haar eenvoudige woning op het traject staat van de nieuwe buslijn Transoeste. Zij probeert te onderhandelen met de autoriteiten. Het levert geen succes op. In december van hetzelfde jaar gaat de woning tegen de grond. Ze krijgt 11.000 reais schadevergoeding. ´´Dat is niet eens voldoende om een schuur te kopen met één kamertje. Mijn hele familie heeft geen werk meer. We hebben alles verloren. Hoe moet ik de school voor mijn dochter betalen? We zitten in een huurhuisje nu, en dat kost alleen al 250 reais per maand.``