Brazilianen kunnen niet schaken

Dat is leuk. De internationale schaakbond Fide begint donderdag 17 november met het wereldkampioenschap jeugdschaken in Caldas Novas. Dat is vlakbij mijn woonplaats Goiãnia, in het centrale westen van Brazilië. De kampioenschappen worden gehouden in het bekende Thermas di Roma. Caldas Novas is een toeristisch plaatsje in de staat Goiás en vermaard om haar natuurlijke hete zwavelbaden. Thermas di Roma is een sjiek hotel in Caldas Novas met veel van die hete baden en met grote conferentiezalen. In een van die zalen zullen ongeveer 1100 jongens en meisjes uit 67 verschillende landen en in de leeftijden van onder acht tot en met achttien jaar strijden om diverse titels. Die zijn netjes verdeeld over diverse leeftijdsgroepen.
De laatste speeldag is zondag 27 november. Nederland vaardigt slechts twee junioren af, te weten Hugo ten Hertog en Anna-Maja Kazarian. Andere Nederlandse jeugdschakers blijven thuis of kiezen voor een ander toernooi. Thuisland Brazilië is present met maar liefst 127 jeugdige schakers. Mooie plek, Thermas di Roma (foto linksboven). Met sauna´s, whirlpools, golfslagbaden. Overbodig te schrijven dat zeker een fors aantal schakertjes zwemkleding mee zal nemen naar hun wedstrijden. Vitorio Chemin, Gilberto Milos en Giovanni Vescovi (foto rechts). Zegt u die namen iets? Neen? Geen wonder. De eerstgenoemde is meester, de andere twee zijn grootmeesters in het schaken. Uitleg voor niet schakers: meester en grootmeester zijn hoge titels die te verdienen zijn met het behalen van veel goede resultaten in erkende nationale en internationale schaaktoernooien. Met alle respect, echte grote potten breken die Braziliaanse topschakers op internationale toernooien niet. Een Braziliaanse wereldkampioen? Vergeet het, verre van dat. Het nietige Nederland kan zich daarentegen op de borst kloppen. Max Euwe was wereldkampioen van 1935 tot 1937. En later de nationale trots Jan Timman, die in 1974 de grootmeesterstitel behaalde en dichtbij de kandidaatmatches is geweest om het wereldkampioenschap. Timman stond in 1982 op tweede plaats van de wereldranglijst achter de grote Russische schaker Anatoli Karpov. Dat zegt geen Braziliaan hem na.
Op Wikipedia ´in het Nederlands` zijn diverse lijsten te vinden van schakers. Ook eentje met ´bekende schakers`. Daar zijn Nederlanders en Belgen buiten gelaten, die vormen samen een eigen lijst. Precies 630 mannelijke schakers worden genoemd op ´bekende schakers`. Slechts twee Brazilianen, ja, daar zijn ze weer, Gilberto Milos (foto rechts) en Giovanni Vescovi. De vrouwelijke lijst, weer zonder Nederland en België, telt 47 namen. Geen Braziliaanse staat er bij. Of die lijsten deugen? Ja, verzekert de schrijver van deze blog. Hij is gek van schaken, komt echter niet boven een bedenkelijk niveau van huis, tuin en keuken uit, maar weet donders goed wie wie is en wie wat betekent of heeft betekend in de (internationale) schaaksport.
Voor wie het weten wil. Mijn schaakleven telt twee absolute hoogtepunten: een keer simultaan gespeeld tegen mijn Nederlandse idool Jan Hein Donner en voor het regionale toenmalige dagblad Brabants Nieuwsblad de Nederlandse topschaker John van der Wiel mogen interviewen. Ik had geluk om te mogen spelen tegen die gekke Donner, die op 27 november 1988 in Amsterdam overleed. Ik zat heel lang geleden een jaartje op de Schaakclub Leusden. Leden mochten zich inschrijven voor een simultaan tegen een Nederlandse grootmeester. Het was voor het goede doel, georganiseerd door een Amersfoorts ziekenhuis. Ik werd ingeloot. Donner speelde tegen zo´n dertig amateurschakers tegelijk. Dat is simultaan schaken. Ik was kansloos. Ik herinner me dat ik na een zet of tien stiekem een toren van Donner van het bord haalde, achter zijn imposante rug. Hij verblikte of verbloosde niet, toen hij terugkwam aan mijn bord, speelde door alsof er niets was gebeurd en hakte mij alsnog in enkele zetten volledig in de pan.
Jan Hein Donner (foto rechts) was vooral bekend om zijn vlammende columns. Zo schreef hij in 1968 in het Nederlandse damesblad Avenue: ´Vroeg of laat moest het ervan komen. Ik heb het zien aankomen en ik heb het ogenblik van de definitieve uiteenzetting gevreesd vanaf het moment dat ik mij als medewerker verbond aan dit blad voor vrouwen. Hoe pijnlijk het ook is, wij mogen niet schromen de waarheid onder ogen te zien: Vrouwen kunnen niet schaken`. Het was de hippietijd, de tijd van de Dolle Mina’s, de tijd van ontwakende vrouwenemancipatie. Met zijn mening lokte Donner dan ook een golf van protest uit. Een kwade Dolle Mina schreef in een ingezonden brief in de Avenue: ´Meneer Donner, u discrimineert. U bedoelt eigenlijk te zeggen dat negers niet kunnen schaken`. Waarop de onvergetelijke Donner in een naschrift antwoordde: ´Nee mevrouw, u begrijpt mij niet goed. Negers kunnen wél schaken, maar negerinnen niet`. Discussie gesloten.
Brazilië kent op schaakgebied deze scheiding der seksen niet. Want vrouw of man, Brazilianen kunnen amper schaken. Donner zou gerust durven te schrijven dat alle Brazilianen niet kunnen schaken. Daarmee scoort hij zeker een half punt, om in schaaktermen te blijven. Ik leg het aan mijn Braziliaanse (schaak-)vrienden in goede vrede immer als volgt uit: ´´Weten jullie waarom jullie zo slecht schaken? Omdat schaken vooruitdenken is. Wie speelt zonder vooruit te denken, zal nooit een goede partij op het bord zetten en kan beter stoppen. En waar zijn Brazilianen meesters en grootmeesters in? Juist, in níet vooruitdenken.`` Discussie gesloten, schaakmat, leg de koning maar neer.