Fijne Pasen (121)

De beroemde man heet Joaquim José da Silva Xavier. Vraag het op straat in Brazilië, dan weten zeven van de tien niet wie hij is. Zeg Tiradentes, dan weet iedereen over wie het gaat. Over een tandarts (tiradentes betekent niks minder dan tandentrekker), een militair en het belangrijkste, een politieke activist. Die opkwam voor de armen. Tirandentes leefde van 12 november 1746 tot 21 april 1792. Hij werd aan de guillotine ter dood gebracht. Onthoofd, gevierendeeld en in brand gestoken (afbeelding links). Tirandentes groeide uit tot een nationale held, zijn sterfdag is daarom een nationale feestdag in Brazilië. Dat komt anno 2011 mooi uit: donderdag 21 april Tirandentes, vrijdag 22 april Goede Vrijdag (paixão in Brazilië) en zondag 24 april Pasen (pascoa in Brazilië). Uitleg: In Brazilië bestaat geen Tweede Kerstdag, geen Tweede Paasdag. Eén dag slechts.
Ik weet niet precies waarom, ik hou van Pasen. Misschien is het dit: in Nederland is de kou uit de lucht, de lente krijgt definitief vorm. In Brazilië houdt de regen op, neemt een felle zon de regie over. Waar ik woon dan, in het centrale westen van het land. Deze Pasen ligt het Braziliaanse leven zo goed als vier dagen achtereen stil.



Het volk trekt er massaal op uit. Ik zit dan steevast voor de televisie en vergaap me aan reportages over druktes op uitvalswegen van megasteden als São Paulo en Rio de Janeiro (foto boven). Over druktes op vliegvelden, op busstations. Om een idee te geven: woensdagavond 20 april 2011, negen uur exact: het nationale televisiejournaal geeft vanuit een helikopter beelden van de belangrijkste uitvalsweg van São Paulo. Bizar. Vijfentwintig kilometer file, stilstaand. Het is slechts het begin, het wordt veel erger. Waar gaat het volk heen? Naar de kust, naar historische stadjes in het binnenland, naar familie, naar kennissen. Onvoldoende taxi´s bij het internationale vliegveld van São Paulo. Mensen in een lange rij, met koffers in de hand. Een reiziger zegt: ´´Mijn vliegreis duurde een uur, nu moet ik het veelvoudige wachten voordat ik op mijn bestemming ben.`` Niets gelogen, want zit hij eenmaal in een taxi, dan ontkomt diezelfde taxi niet aan deelname aan een file. Gekkenhuis. De mensen moeten uren vroeger van huis om hun vlucht niet te missen. Geldt ook voor busreizigers. En lang van te voren reserveren, want het aantal plaatsen is beperkt. Dat kost moeite voor de Braziliaan, die gewend is aan actie op het laatste moment.
Ter illustratie. Ik kocht vorig jaar in augustus twee buskaartjes voor een reis eind december van Goiãnia naar de hoofdstad Palmas van de staat Tocantins, een afstand van zo´n duizend kilometer. Kaartjes zonder datum, want met, dat kon niet. Ik moest eind november/begin december terug naar het busstation om de precieze vertrekdag aan te geven. Dat heeft problemen gegeven, dat wilt een mens niet weten. Computer op hol, bij het kaartjeskantoor werden ze bijkans onwel. Ja, die bustickets zijn zeker geldig, maarre, de computer heeft december nog niet vrijgegeven. Mededeling op 1 december. Gezien mijn zwakke rug wilde ik twee plaatsen helemaal voor- en bovenin de speciale dubbeldekker, vandaar. Uiteindelijk kwam het dik in orde. Maar ik vergeet nooit meer die zwetende, aardige en behulpzame man bij het kaartjeskantoor. ´´Meneer, u kocht deze kaartjes vier maanden tevoren. Dat doet niemand. Sorry, u moet begrip opbrengen voor onze problemen. We zijn het niet gewend.``
Pasen. Eieren, chocolade-eieren. Die hangen al weken voor Paaszondag in de grote supermarkten. Groten, kleinen, schitterend verpakt. Het is een fraai gezicht (foto rechts). Maar verschrikkelijk duur. En ze zijn voor het overgrote deel niet eens zo lekker. Voor Nederlandse begrippen. Gek. Brazilië produceert en exporteert de beste cacao, maar ze maken geen chocola van chocolade. Ze kunnen het wel. Ik ben in Itabuna, een stadje aan de kust in Bahia, op bezoek geweest bij een cacao-verwerkend bedrijf. Rondleiding. Het kweken van de cacao, verwerking van de vrucht tot chocolade. Nooit geweten dat sap van een rijpe cacaovrucht zo heerlijk is. Rondleiding eindigt met een bezoekje aan kleine chocolaterie. Daar at ik chocolade zoals die volgens mij dient te zijn. Puur en zwaar. Daar moet de Braziliaan niets van hebben: die zweert bij die verschrikkelijke melkchocolade, meer melk dan chocolade. Of witte chocolade, dat geen chocolade is. Bah. Maar goed, smaken verschillen. Ik koop in ieder geval weer geen chocolade-ei deze Pasen.
Paixão, passie, het passiespel. Het kan niet anders of (katholieke) Brazilianen zijn er gek op. De lijdingsweg van Christus wordt bijna in ieder dorp uitgebeeld. De beroemdste uitvoering van het land is in het theater Nova Jerusalém, het nieuwe Jeruzalem (foto links). Dat theater heeft een oppervlakte van honderd vierkante meter en ligt in de gemeente Brejo da Madre de Deus, op 202 kilometer van de hoofdstad Recife van de noordoostelijke staat Pernambuco. Het passiespel wordt in 2011 voor de 44ste keer op de planken gebracht. Meerdere voorstellingen, die in totaal tegen de drie miljoen toeschouwers trekken. Een echt spektakel, want acteren, laat dat maar aan de Brazilianen over.
Naast de hoofdrolspelers (Jesus, Maria, Maria Madalena, João, Pôncio Pilatos, Barrabás en Judas Iscariotes) doen zo´n vijfhonderd figuranten mee aan het spektakel (foto boven). Ik ben er nooit geweest, maar het staat al jaren op het Braziliaanse verlanglijstje. Beroemde Brazilianen brengen immer een bezoekje, beroemde Braziliaanse acteurs doen eraan mee.
Geen reis(je), geen chocolade-ei, geen passiespel. Dat wordt een saaie Pasen. Welnee. Zondag staat een traditioneel stevig paasontbijt voor mijn lief op het programma. Dat kennen ze niet in Brazilië, ze kennen amper een stevig ontbijt. Ik heb vorig jaar voor de eerste keer een paasontbijt met toeters en bellen gemaakt. Met veel moeite erin geslaagd om stiekem daags ervoor diverse soorten brood, roomboter, kazen, vleeswaren, vruchten, yoghurts, zoetwaren, sapjes, halfzoete witte wijnen en kaarsen te kopen. Lief gesommeerd zondag niet de slaapkamer te verlaten vóórdat de paashaas haar roept. Paashaas zag af, zweet op het voorhoofd, want lief was niet te houden. ´´Kan ik al komen?``, klonk het om de drie minuten. Irritant. Want paashaas was geconcentreerd bezig met samenstellen van groot ontbijt. Stilletjes vloeken, het is per slot van rekening een heilige dag. Wel kortaf en hardop: ´´Neen!`` Mijn hemel toch, Brazilianen en verrassen, het combineert voor geen meter. Het ontbijt mocht er evenwel zijn. Een grote en sjiek aangeklede tafel, bomvol met veel lekkers. ´´Hoe moet ik dat allemaal in mijn eentje opeten?``, sprak lief vertwijfeld uit en voordat ik er goed en wel erg in had, zaten een tante en een nichtje van haar aan ons intiem-romantisch paasontbijt. Eten dan maar. Vier buikjes rond. Daarna wijnen open.
Het werd een geweldige Pasen, dat wordt het zondag weer. Met of zonder gast aan tafel. Die andere dagen? Gods water over Gods akker. Het is bloedheet in mijn woonplaats Goiãnia, dat zal voor de rest van deze week niet anders zijn. De deur staat vanaf ´s ochtends vroeg tot diep in de nacht wijd en uitnodigend open. Wij zijn er klaar voor: volle ijskast, laat die passiespelers maar binnentreden. Ze zijn van harte welkom. Rest: allen een fijne Pasen toegewenst.