Mislukt sinterklaasfeest (82)

De stoute schoenen zijn aangetrokken. Het moet voor eens en altijd duidelijk worden gemaakt. Nederlanders en Belgen vieren deze dagen massaal het sinterklaasfeest en dat gaat een Nederlander in Brazilië aan Brazilianen duidelijk maken. In alle details. Die Nederlander ben ik. Die Brazilianen zijn twee families, twee vaders, twee moeders, twee jongens, twee meisjes uit Goiãnia, dat in het midden van het land ligt. De kinderen in de leeftijden van acht tot twaalf, hun ouders dertigers. Een fraaie afspiegeling van de maatschappij, zo moet het. De voorbereiding is er één die niet beter kan. Via internet foto´s en liedjes bij elkaar gezet. Op papier netjes in korte zinnen de uitleg over het feest opgeschreven. Wat kan er mis gaan? Juist, niets! De uitleg is bij mij thuis. Veel fris en zoetwaar gekocht. Iedereen voorzien van een drankje en snoep? Dan gaan we beginnen. Luister goed. Wie is Sint Nicolaas? Dat is een heilig verklaarde bisschop, die heel lang geleden in Europa leefde. Hij verrichtte wonderen en werd daarom heilig verklaard. Het sinterklaasfeest in mijn land is heel erg oud en begon al voordat de Portugezen jullie land ontdekten. Sinterklaas bestaat dus niet meer in het echt. Hij wordt gespeeld. De sinterklazen in Nederland hebben een speciale sinterklaaspakken aan. Kijk, zoals op deze foto. Ja, hij rijdt paard, want in de tijd van de heilige bisschop waren er geen auto´s. Opmerkingen? Vragen? Geen vragen, mooi zo.
Sinterklaas heeft hulpjes. Die heten Zwarte Pieten. Dat zijn Nederlanders, die zich zwart schminken en ook die hebben een speciaal pak aan. Zoals op de volgende foto.
De Zwarte Piet maakt altijd grapjes en haalt acrobatische toeren uit. Want Sinterklaas is een oude en ernstige man, hij is een belangrijke heilige. Die gaat natuurlijk niet springen en gekke dingen doen. Opmerkingen? Vragen? Vader 1 begint: ´´Nou, hebben jullie geen negers in Nederland?`` Jawel. ´´Spelen die geen Zwarte Piet?`` Eerlijk gezegd, ik heb zelf nog nooit een neger in mijn land Zwarte Piet zien spelen, nee, het zal wel voorkomen, maar het is redelijk zeldzaam. Moeder 2: ´´Het is toch een beetje discriminerend. Die Pedro, die werkt onder Sinterklaas? Uh, ja, het is zijn knecht. ´´´Zie je wel, discriminatie. Hier hebben de zwarten ook altijd de slechtste baantjes en werken ze onder blanken. Bij jullie verven blanken zich zwart om onder blanken te werken. Dat deugt niet!`` Oeps, daar zit wat in. Maar niemand ervaart de Zwarte Piet als het wegzetten van een zwarte minderheid. Zwarte Piet is populair en een grote kindervriend. Gemompel. Meer vragen? Geen vragen.
We gaan verder. Het sinterklaasfeest wordt op 5 of 6 december gehouden. De katholieke naamdag van Sint Nicolaas is 6 december. Dan is het pakjesavond in de huizen, het geven van cadeautjes. Heel vroeger alleen aan kinderen. Maar tegenwoordig geven volwassenen elkaar ook presentjes. Jonge kinderen weten niet anders of Sinterklaas bestaat. Ik kan me herinneren dat mijn moeder zo rond mijn achtste verjaardag vertelde dat de sint die bij ons thuis kwam, onze oom was. En dat mijn moeder en vader de cadeaus kochten. Mijn broertje was destijds twee jaar jonger, ik mocht nog niks tegen hem vertellen. Vragen?
Meisje 1, acht jaar: ´´Dus als jij tegen mij zegt dat Sinterklaas niet bestaat, mag ik het tegen niemand zeggen?`` In ieder geval niet tegen al je veel jongere nichtjes, neefjes, buurmeisjes, buurjongens, vriendinnetjes en vriendjes. Nee, het lijkt me niet. ´´Maar dat is niet eerlijk. Trouwens, ik kan mijn mond toch niet houden. Als ik een keer ruzie heb, dan zeg ik: maar jij weet lekker niet dat Sinterklaas niet bestaat, haha.`` O ja, Brazilianen en geheimen bewaren. Dat is zoiets als pepernoten in de zomer. Meer vragen? Geen vragen.
Zoals ik zei, vaak komt Sinterklaas bij je thuis. Of op school. Dan heeft hij een dik boek bij zich. Daarin staan alle namen van de kinderen die in de klas zitten. Die staan er niet echt in. Het is gewoon een oud en dik boek met letters, meer niet. Maar Sinterklaas doet net alsof. Hij leest er uit voor. Hij heeft wel een lijst met namen van de leraar gekregen. En met opmerkingen erbij. Hij zegt: ´´Is Maria hier? Kom eens op de schoot van Sinterklaas zitten.`` Dat doet Maria, met vol ontzag. Sinterklaas zegt dan: ´´Jij bent een goede leerling, dat weet Sinterklaas en je bent erg goed in taal. Alleen met rekenen heb je problemen, dat moet beter kunnen, vind je niet?`` Maria knikt. Daarna haalt Zwarte Piet uit een grote zak een presentje voor Maria. ´´Je bent geen stoute meid, dat is goed. Want je weet, stoute kinderen gaan in de zak van Sinterklaas en die neemt hij mee.`` Opmerkingen, vragen? Vader 2: ´´Wacht eens. Gaat daar een vreemde meneer in een raar pak vertellen dat mijn zoon niet goed is in rekenen. Wie geeft hem dat recht? Die leraar moet zijn mond houden, die zet mijn kind voor schut voor de hele klas. Het mag dan wel zijn dat mijn zoon niet goed kan rekenen, ik was ook altijd slecht in wiskunde, het geeft niemand ook maar het minste recht om over mijn zoon te oordelen en zeker niet in het openbaar. Als ik erbij zou zijn, komen er problemen.`` Moeder 2: ´´Op schoot? Wie is die Sinterklaas. Misschien een vieze man. Ik laat mijn kinderen niet zomaar op een schoot van een vreemde zitten, ben je helemaal.`` Weer een rake, het is waar, intimiteiten met kinderen in Brazilië, wees er voorzichtig mee, zeker bij een eerste kennismaking.
Jongen 2, twaalf jaar: ´´Ik ben helemaal niet goed op school. Moet ik dan echt in die zak?`` Nee hoor, dat is maar bij wijze van spreken. ´´Ze maken je wel bang zeg. Laat dat cadeautje maar zitten, ik ga niet naar dat feest op school.`` Maar de kinderen weten dat het slechts spel is. Moeder 2: ´´Ik vind het niks, je mag kinderen nooit bang maken. Ze komen huilend thuis en vertellen dat Sinterklaas ze in de zak wil stoppen en meenemen. Dan ga ik even een bezoekje aan de school brengen, denk ik zo.`` Weer een voltreffer, kinderen zijn heilig in Brazilië, die worden met alle liefde en aandacht omgeven. Positief wel te verstaan.
De (stoom-)boot is aan. Ik heb het helemaal verkeerd gedaan. Met al die details. Ik had moeten uitleggen dat het een feestdag is met cadeautjes voor kinderen en voor volwassenen en dat een ongevaarlijk spel wordt gespeeld. Wortels in schoenen? Voor het paard van Sinterklaas? Beide moeders trekken een vies gezicht. ´´Gadver, dat gaat stinken. Vies.`` Waar, warm land, zweetvoeten, onfrisse schoenen. Ik lach maar stiekem wat. Gelukkig gaan de sinterklaasliedjes erin als pepernoten, de video´s met de stoomboot ook. Maar details over prikkelende gedichtjes en surprises leveren weer een storm van protesten op. Een Braziliaan ziet prikkelende gedichtjes als een belediging.
Ik weet nog goed, tien jaar geleden in Rio de Janeiro, de eerste stappen van deze Hollander op Braziliaanse bodem. Helemaal gek van Neerlands Hoop in Bange Dagen. Ik vertaalde een nummer van Bram en Freek in het Engels aan een Braziliaan. Het ging over stervensbegeleiding. Prachtig en ruw. Nou, dat was helemaal niet prachtig, maar enkel ruw. Braziliaan kon er in de verste verte niet om lachen. Na mijn uitleg volgde een zeer pijnlijke stilte. Lesje geleerd, nooit meer gedaan. Brazilië kent geen one-woman- of one-man-shows, zoals in West-Europa. Met kritiek op politiek, het sociale leven. Sterker, het is oppassen geblazen. Zeker als het aantijgingen zijn aan het adres van officiële functionarissen. Je kan zo het gevang in gaan. Zijlijntje ter verduidelijking: een belediging, misschien door diepe frustratie en verdriet, van bijvoorbeeld een dokter in een ziekenhuis, kan arrestatie opleveren. Het zijn geen grappen.
Daar zit ik dan. Te midden van Braziliaanse lieve kennissen vol vuur uit te leggen dat een surprise-avond bij familie van mijn eerste verkering in Nederland zo geweldig leuk was. Dat ik tranen met tuiten heb gelachen. Dat een heerlijke puber van die familie voor zijn vader een cadeautje had verpakt in beton. Dat het beton lekker hard was geworden en dat pa maar wat heeft afgezien om het open te bikken. Dat de huiskamer in de kortste keren een ware bouwkeet werd. Dat zijn toch grappen zeker? Neen. Wie gaat nou presentjes in beton gieten. Dan ben je niet goed wijs. Is die vader niet geliefd dan? Het is gevaarlijk ook, betonsplinters kunnen verwonden en de inboedel beschadigen. Enne, o ja, over dat snoepgoed gesproken. Niet goed voor de tandjes.
Ik hou ermee op. Ik kijk het gezelschap met een totaal verslagen blik aan. Verloren. Vader 1 slaat me op de schouders en buldert van het lachen. ´´Trek het je niet aan. Ik heb nog een paar vraagjes. Die zak met stoute kinderen, die gaat naar Spanje, zei je? Is dat vervoer gratis? Ik ben nog nooit in Europa geweest, laat staan in Spanje. Lijkt me een mooi land. Een grote zak heb ik thuis nog wel liggen en ik ben vaak erg stout.`` Zijn vrouw knikt bevestigend, ook met tranen in de ogen van het lachen. Vader 1 vervolgt: ´´Kom ik gratis in diezelfde zak weer thuis in Brazilië? Want dan kun je me zo meenemen hoor.``