Meer burgeroorlog in Rio de Janeiro (80)

Gestolen motoren, gestolen auto´s, honderden kilo´s hasjies, tientallen kilo´s cocaïne, tientallen kilo´s crack, rugzakken met duizenden bankbiletten, Braziliaanse reais en Amerikaanse dollars, mitrailleurs, geweren, pistolen, munitie. Een eerste tussenbalans van inbeslagnames door politie op woensdagochtend 1 december 2010 in Complexo do Alemão in noorderlijk Rio de Janeiro. Complexo do Alemão is een verzameling van dertien krottenwijken, beslaat drie vierkante kilometer en er wonen meer dan 400.000 inwoners. De meest gewelddadige plek van Rio de Janeiro, ongeveer veertig procent van alle criminele acties van de stad speelt zich af in en rond dat complex. Het is nog geen acht uur in de ochtend op deze 1ste december, de oorlog tussen politie en drugsmaffia gaat de elfde dag in.
Politie wint terrein, de maffia slaat op de vlucht. Zwaar bewapende politiemensen van speciale eenheden en het leger vegen Complexo do Alemão schoon. Dus toch hulp van het Braziliaanse leger, die tanks inzet. Bandieten bieden aanvankelijk tegenstand. Kogels vliegen in het rond. Het is maar even, de maffia kan niet tegen de overmacht op en besluit de benen te nemen. Arrestaties, totaal 250 gedurende de afgelopen tien dagen burgeroorlog. Doden ook, 37 in getal. Politiechefs zijn tevreden, de maffia is een zware slag toegebracht. Minstens honderd miljoen reais is afhandig gemaakt, zo wordt becijferd.
Rust en vreden schijnen terug te keren in Alemão. Bewoners maken massaal gebruik van de mogelijkheid om via een speciaal telefoonnummer de politie op de hoogte te brengen over plaatsen waar bandieten verblijven en waar drugs te vinden zijn. Degenen die bellen, mogen het anoniem doen. Honderden bruikbare tips stromen binnen. Tevreden politiechefs concluderen: ´´Het is bewijs dat bewoners van de krottenwijken de handel in drugs en aanwezigheid van criminelen niet meer tolereren, ze zijn het meer dan zat.`` Ter ondersteuning van deze conclusie: een oude vrouw van diep in de zeventig barst in huilen uit aan de zijde van een televisiejournaliste, die bezig is met een live reportage in de krottenwijken. ´´Ik ben hier en geboren en getogen``, zegt het lieve oudje, ´´al mijn zonen hebben niets van doen met de maffia hier. Ik wil zo graag dat de rust terugkeert.``
´s Avonds laat praatprogramma´s op de Braziliaanse televisie. Journalisten van kwaliteitskranten, antropologen en specialisten op gebied van communicatie en veiligheid laten hun licht schijnen op wat gebeurt in Rio de Janeiro. Volop ter zake doende analyses. Ze trekken een vergelijk met de politie-acties in 2006 in São Paulo, toen georganiseerde maffia daar ook een oorlog ontketende. Ze waarschuwen voor optimisme. ´´Het is een eerste stap. Niet denken dat de maffia voorgoed is verslagen. Een nieuwe structuur is noodzaak. Blijven controleren en een netwerk ten behoeve van veiligheid opzetten``
Bandieten proberen deze dagen naburige staten te bereiken. Naar Minas Gerais, Bahia, São Paulo. Politie controleert, probeert te voorkomen dat de maffia zich hergroepeert. Het lukt ten dele, maar honderd procent is gezien de grootte van het land nu eenmaal nooit haalbaar. Het is geen somber geluid, het is bittere realiteit. Kritiek: waarom sluit het leger de krottenwijken niet hermetisch af? Ze hebben toch tanks?
Televisie toont tientallen vluchtende bandieten (zie foto links). De pers moet het ontgelden. Het is wel goed met al die live reportages, maar die ziet de maffia eveneens. Zo worden de criminelen perfect op de hoogte gebracht van de bewegingen van politie en leger, een voordeel voor hen. De tanks zijn gestationeerd binnen de krottenwijken, op belangrijke punten, zoals toegangswegen. Aan een totale omsingeling en hermetische afsluiting is domweg niet gedacht. Bewoners blijven dus angstig, voor terugkeer en hergroepering van criminelen in hun wijken. Maar opluchting overheerst.
Laatste nieuws. Het secretariaat van de Openbare Orde in Rio de Janeiro laat weten volgende week een schoonmaakactie te beginnen in een andere krottenwijk: Mangueira, ook in het noorden van Rio de Janeiro.



Voor wie Brazilië en het carnaval daar kent, gaat onmiddellijk een licht op. Ja, het is de krottenwijk met de meest beroemde sambaschool van heel het land. Het is de bedoeling dat tweeduizend militairen in Complexo do Alemão blijven. Federale, burger en militaire politie zal zich voorbereiden op een verhuizing.
Nog even over de inzet van het Braziliaanse leger en de politiemachten. Gouverneur Sérgio Cabral van Rio de Janeiro is om. Hij heeft domweg geen keus. Maandagavond 29 november ondertekenen Cabral, de kersverse presidente Dilma Rousseff en minister van defensie Nelson Jobim een akkoord in de Braziliaanse hoofdstad Brasilia. Daarin staat dat het leger paraat blijft in Rio de Janeiro tot oktober volgend jaar. Verder worden zevenduizend extra militaire politiemensen klaar gestoomd. Een nieuw cijfer: minstens 39 doden tijdens de politie-acties en 181 voertuigen zijn door de maffia in brand gestoken sinds het begin van de burgeroorlog.



Terug naar zondag 28 november 2010. Het internationale persbureau Reuter maakt een foto die de wereld overgaat. Die foto is gemaakt op het hoogste punt van Morro de Alemão, een van de dertien krottenwijken van Complexo do Alemão. De Braziliaanse vlag gaat in de top. Een teken van victorie van het gezag op de criminaliteit.
Het zijn politiemensen van de speciale groep CORE die de vlag planten. Coordenadoria de Recursos Especiais, oftewel CORE, is een eenheid van de burgerpolitie in Rio de Janeiro, die alleen optreedt in extreem moeilijke en gevaarlijke situaties. Zoals de huidige burgeroorlog tussen drugsmaffia en politie. Een van de politiemannen die de vlag bevestigt, zegt via Twitter: ´´Dit was het belangrijkste moment in mijn leven. Pure emotie om de nationale vlag vast te mogen houden op dit punt, de vlag met de woorden orde en vooruitgang. Een mythe is aan diggelen, we bewijzen dat de staat kan binnenkomen op iedere plek waar het gewenst is``, aldus de politieman, die acht jaar werkt bij CORE.



Het is overduidelijk. De politionele acties duren voort. Het is ernst. Kerstmis en Oud en Nieuw in het verschiet, maar geen enkel teken van verslapping. Integendeel. Een lezer, die ondertekent met Borsjea, laat een reactie achter op de vorige en eerste blog over de burgeroorlog op Het andere Brazilië. Hij schrijft: ´´De maffia in de favela's hebben door de slappe houding van de overheid door de jaren heen steeds meer macht gekregen. Het is goed dat de Braziliaanse overheid nu hard ingrijpt.``
Ware woorden, die in de Braziliaanse pers wellicht door alle actuele tumult niet verschijnen. Beelden van al die in beslaggenomen munitie en wapens, inclusief mitrallieurs die toebehoren aan speciale Braziliaanse eenheden. Beelden van al die in beslaggenomen pakketten drugs, mobiele telefoons en bankbiljetten. Het geeft inderdaad te denken Borsjea. Waarom heeft de politie(k) het laten versloffen? En gewacht met rigoureuze en zorgvuldig geplande acties tot het moment dat het er niet meer onderuit kwam? Bevredigende antwoorden op deze vragen zullen uitblijven.
Brazilië klopt zich deze dagen flink op de borst, verklaart met succes de hegemonie van de maffia in krottenwijken te breken en de georganiseerde drugsmisdaad een zware zo niet definitieve slag toe te brengen in Rio de Janeiro. Voor hoe lang? Niemand weet het.
Drugsverslaafden blijven drugsverslaafd, de markt verdwijnt niet. En waar een markt is, zijn niet alleen kopers, maar ook verkopers. Die verkopers zullen een nieuwe weg vinden naar een afzet van hun waar. Politie neemt tonnen drugs in beslag, het spul is schaarser en wordt duurder. Voorlopig. Dat kan een verhoging van de kleine criminaliteit betekenen. Brazilië staat aan het begin van een heel lange weg naar een adequate aanpak van het totale drugsprobleem in het land. Ze moet op die weg blijven, met volharding en een duidelijke structuur. Het is gek, maar waar. De komende WK en Olympische Spelen in Brazilië kunnen een geweldig bij-effect sorteren. Meer veiligheid voor burgers, blijvende aanpak van criminaliteit.
Toch nog een nieuwtje, op de valreep. Bewoners van Complexo do Alemão beschuldigen de wetsdienaars van vernielingen en het maken van misbruik van de situatie. Tijdens acties en schietpartijen en bewegingen van tanks worden muren van de huisjes eenvoudig met de grond gelijk gemaakt. Krotten staan op instorten. Op een muurtje minder of meer wordt niet gekeken. Ook niet op de manier van optreden. Ruw, zonder pardon, zonder respect. Politiechefs zeggen in een reactie dat politiemensen die zich niet aan de regels houden, zonder meer worden vervolgd. Over een lange weg gesproken.