Het vuur (49)

´´Help juffrouw, het hele land staat in de fik!`` Het is een vertwijfelde uitroep van een leerlingetje op een lagere school in Goiãnia. Het jochie overdrijft schromelijk. Maar hij is doodsbang, zijn ouders en broertjes ook. De familie woont in het sjieke wooncomplex Aldeia do Vale, in het uiterste noorden van Goiãnia, dat ligt in het centrale westen van Brazilië. Het is een afgesloten complex, muren rondom en bewaking, met bungalows en meer dure huizen.
Aldeia do Vale ligt niet ver van het natuurreservaat Parque Estadual Altamiro de Moura Pachego. Het reservaat met de mooie naam dreigt geheel in vlammen op te gaan. Ongeveer honderdveertig brandweerlieden zijn al drie dagen bezig om het vuur te bestrijden. Tegenslag vanwege de dichte bebossing en de droogte: geen regen in Goiãnia en omstreken de laatste honderd dagen. Kurkdroog, felle zon en wind, kortom een drama voor brandbestrijding, dat mag duidelijk zijn. Temeer, de wind staat ongunstig en voert het vuur richting wooncomplex. Een taak erbij voor de arme brandweerlieden, die op de tenen lopen. Van 3100 hectare die het reservaat groot is, is van 1200 al niks meer over. Slangen, konijnen en exotische bosdieren vinden de dood.
Over de oorzaak van de enorme bosbrand kunnen brandweer en politie nog geen definitieve uitspraken doen. Maar het vermoeden is dat de branden wel degelijk zijn aangestoken. De brandweercommandant zegt op de televisie: ´´Op vijf plekken tegelijk zijn vuren ontstaan. Dat is vreemd en niet normaal als er sprake zou zijn van een natuurlijke oorzaak. Ik heb het in mijn carrière in ieder geval nog nooit meegemaakt.`` Die mening voldoet voor de mensen. ´´Het is een schande. Degenen die dit op hun geweten hebben, zijn minder dan varkens. Een varken weet dat hij moet eten, weet dat hij gaat schijten. Deze daders weten helemaal niets, hebben geen hersens.`` Zomaar een mening van een ´slager om de hoek` in mijn wijk in Goiãnia. Hij is de enige niet die zich in die woorden uitlaat.
De luchtvochtigheid is sterk gedaald in de stad, tot veertien procent. Kranten spreken van een woestijnklimaat. De enorme brand doet het droge klimaat geen goed. Integendeel. De weersberichten brengen geen verlichting, vooralsnog geen regen in het vooruitzicht.
Vuur zorgt voor rook. Dit vuur zorgt voor enorme rook. Die hangt boven een groot deel van het noordelijke deel van de stad. Ook boven de doorgaande belangrijke rijksweg BR 060, die Goiãnia onder meer verbindt met de Braziliaanse hoofdstad Brasilia. Op diverse plekken is het zicht niet meer dan enkele meters. Grote vrachtwagens met fel licht van koplampen denderen door die grijze muur heen. Het is levensgevaarlijk. Een wonder dat er nog geen ongelukken zijn gebeurd. Wie ook last hebben, zijn bewoners van wijken in de ´buurt` van het reservaat. Wat heet in de buurt. Wij wonen op zeker tientallen kilometers afstand, maar ook in onze woning dringt as binnen. Vanwege de hitte staan deuren en ramen, zonder glas, open. Het is deze dagen continu de bezem pakken en vegen. We, mijn vriendin en ik, doen het om beurten. Estafette-vegen, noem ik het maar.
Dreigend zijn evenwel de grijze aswolken. Draait de wind een beetje, dan verdringt in een mum van tijd een donkere grauwe massa de zo felblauwe lucht. Zo moet het er uitzien bij een uitbarsting van een vulkaan. Bizar en beangstigend. En dat, nogmaals, tientallen kilometers van de vuurhaarden.
Goiãnia is niet de enige plaats die last heeft van vuur in de staat Goiás. Wat te denken van Novo Planalto. Een typisch toeristisch plattelandsstadje in het noorden van de staat, op 494 kilometer van Goiãnia. Ook daar woedt het vuur en zijn al zestien barakken vernietigd. In die barakken wonen mensen die werken op het land. Volgens de bewoners is de oorzaak een niet gedoofd houtvuur. Houtvuur is essentieel op het platteland. Gas en electriciteit ontbreken, de mensen koken op dat houtvuur.
Triest is dat vooral veel reservaten voor indianen in Brazilie vlam vatten. Ilha do Bananal in de noordelijke staat Tocantins is zo´n reservaat. Een meting op zondag 12 september toont niet minder dan 73 vuurhaarden. Voor de duidelijkheid, niet alle branden zijn ontstaan door toedoen van mensenhanden. Dichte stapels droog hout en grassen zijn perfecte ovens. En in het oerwoud liggen nogal wat van die stapels. Indianen leven in die dichte oerwouden, waar ze zich goed thuisvoelen en eindelijk met rust worden gelaten. Daartoe is zelfs een speciale wet gemaakt. Te zot voor woorden.
Niet alleen indianen wachten op regen. Zo´n beetje iedereen in het centrale westen snakt naar de natte tijd. Naar de felle buien, die soms dagen kunnen duren. Dan kan de geschroeide aarde afkoelen, ademhalen en zich opmaken voor een nieuwe geboorte. Maar dat zal jaren duren. In droge gebieden wordt nu gebeden en gedanst voor regen. Goden worden aangesproken. Zo gaat het ieder jaar. Wie niet zo gelovig is, luistert naar voorspellingen van officiële weerstations. In Goiãnia moet het op donderdag 23 september gebeuren. Komt dat uit, dan wordt het wel een zeer speciale dag. Niet alleen vanwege de eerste regendruppels na ruim drie maanden, is het die donderdag ook volle maan en de eerste dag van de lente in geheel Brazilië. Dit kan dus niet meer mis gaan.