Op weg naar een WK (44)

De klok geeft acht uur aan op zaterdagochtend 21 augustus in Rio de Janeiro. Het weekeinde begint. Het is nog vroeg, maar Brazilianen staan vroeg op. Ze zijn geen langslapers en zeker niet in een ´feeststad` als Rio de Janeiro. Een perfect ontbijt wordt geserveerd in Hotel Intercontinental, dat ligt in een betere wijk van de stad, niet zo ver van de befaamde stranden. Ineens tumult. Tien criminelen stormen binnen. Gewapend met geweren en handgranaten. Ze gijzelen tegen de veertig hotelgasten. De politie weet te bemiddelen en de gijzeling wordt snel tot een goed einde gebracht, de bandieten krijgen handboeien om en worden afgevoerd. Het is het slot van een zoveelste confrontatie tussen Braziliaanse maffia en Braziliaanse politie in Rio de Janeiro. Politie achter criminelen aan, die kiezen voor het hazenpad en stormen een hotel binnen. Over en weer wordt nog geschoten, buiten op straat. De 41-jarige Adriana dos Santos verliest erbij het leven, ze zou deel hebben uitgemaakt van de groep criminelen. Televisiebeelden van de confrontatie: voorbijgangers zoeken in paniek een veilig heenkomen gedurende de schotenwisselingen. Buurtbewoners en hotelgasten zijn verbijsterd. Dagen lang besteedt de Braziliaanse pers aandacht aan het incident, dat de hele wereld over gaat. ´´Tot wanneer gaat dit door?``, vraagt een desolate bewoner zich af. ´´Hoe kan het dat op klaarlichte dag bandieten met geweren en handgranaten zo maar een hotel binnenlopen? Er is geen beveiliging!``
Beetje terug in de tijd. Ook dit jaar. Het is 13.42 uur, gemeten in de Braziliaanse hoofdstad Brasilia, op woensdagmiddag 16 juni. Het nieuws komt aan als mokerslag. De wereldvoetbalbond FIFA schrapt het voetbalstadion Morumbi in de metropool São Paolo van de lijst voor het WK 2014 in Brazilië. Op die lijst twaalf stadions, in twaalf plaatsen, verdeeld over het land. Grootste bezwaar is gebrek aan ruimte rondom het stadion. Betere aan- en afvoerwegen, meer parkeerplaatsen. De Braziliaanse president Lula zegt in een eerste reactie dat een WK in eigen land zonder openingswedstrijd in São Paolo ondenkbaar is. Probleem zijn de centjes. Rondom het stadion liggen wijken. Met veel huizen. Veel ervan zouden zonder meer tegen de vlakte moeten, om tegemoet te komen aan de wensen van de FIFA.
Zomaar twee gebeurtenissen die nu reeds een donkere schaduw werpen op het komende WK in hét voetballand van de wereld. Het ontbreken van veiligheid en goede stadions. De FIFA laat weten dat Brazilië de handen eens uit de mouwen moet steken. Brazilië reageert dat er tijd genoeg is en dat het in orde komt. Maar er is meer dan alleen die veiligheid en die nieuw te bouwen en te renoveren stadions. Vliegvelden zijn niet berekend voor verwerking van veel extra vluchten. De grote vakantie is voorbij. Terug naar huis. Wat gebeurt er? Grote aantallen boze passagiers op vliegvelden. Geen vluchten en vertragingen. Ook geen informatie.
Een programma over het komende WK op de zender van de landelijke overheid, te ontvangen via kabeltelevisie. ´s Ochtends en doordeweeks, daar kijkt praktisch niemand naar. Achter een grote tafel politici en organisatoren van het WK 2014. In de zaal journalisten. Manaus in het Amazonegebied komt ter sprake. Het is één van de twaalf steden, die in de markt zijn voor WK-wedstrijden. Een journaliste vraagt aan het panel of goed is nagedacht over de keuze voor de hoofdstad van de Amazonestaat. ´´Het is vochtig in juni. Dikke wolkendekken. Kunnen die niet voor problemen zorgen bij het doorgeven van de televisiebeelden?`` Nog één, van dezelfde vrouw: ´´Menig gezondheidscentrum in ons land heeft onvoldoende personeel. Het is al jaren zo. Hoe moet dat als supporters iets oplopen? Muggen en vliegen zat. Kunnen ze snel en adequaat worden geholpen?``
Natuurlijk worden wederom beloftes gedaan. Meer gezondheidscentra, meer personeel, goede satellietverbindingen, meer politie op straat, meer camera´s in de stad, betere en snellere vervolging van criminelen. Nee, aan beloftes scheelt het niet in Brazilië.
Langer terug in de tijd. Het is 15.33 uur op zondag 16 juli in 1950, in het stadion Maracanã in Rio de Janeiro. Meer dan 173.000 toeschouwers wonen de WK-finale Brazilië-Uruguay bij. Uruguay-speler Ghiggia schiet in de kleine hoek, links van de paal. De Braziliaanse keeper Barbosa is verrast. Het is 2-1 voor Uruguay, de topfavoriet wordt in eigen land verslagen en grijpt naast de wereldbeker. Het is muiststil in het immense stadion.
De ´Noodlottige Finale`, zoals die in de boeken wordt genoemd, is alweer zestig jaar geleden gespeeld. Veel Brazilianen die de wedstrijd in het stadion hebben gezien, leven niet meer. Maar de wedstrijd en vooral de schande erna leven voort. Tot op de dag van vandaag. Brazilië wenst die schande weg te wissen. Vijf keer een wereldbeker, maar niet in staat diezelfde beker in het eigen land te veroveren.
Het najaar van 2010 komt in zicht. Nu al wordt voorzichtig over kerstmis gesproken. Wat zal de consument doen? Gaat hij veel uitgeven? Houdt hij de hand op de knip? Na kerstmis volgt nieuwjaar. Dan zijn de eerste zes maanden van de vier jaar tot een volgend WK voorbij. Weinig is nog van de grond gekomen, letterlijk.
Brazilië is op weg naar zijn tweede WK in het eigen land. Een lange en moeizame weg, met horten en stoten, met oponthoud, met ruzies en conflicten. Het zal niet anders zijn. Maar dat het WK er komt in 2014 staat vast. Hoe dan ook. Omdat het moet. Omdat Brazilië iets goeds heeft te maken. Dat is het verplicht, aan zichzelf en nog veel meer, aan het totale Braziliaanse volk.